Diwang Lunti: 12 tula muna sa Climate Walk

Narito ang 12 tula, sa higit 70 tula ng makatang Gregorio V. Bituin Jr., sa kanyang aklat na "SA BAWAT HAKBANG: Ang Climate Walk bilang Epiko ng Pag-asa't Hustisya" na produkto ng naganap na Climate Walk mula Oktubre 2 sa Luneta hanggang marating ang Tacloban noong Nobyembre 8, ang unang anibersaryo ng matinding bagyong Yolanda. Ang nasabing aklat ay magkakaroon ng soft launching sa isang forum sa ika-19 ng Disyembre, 2014, araw ng Biyernes. Ito'y sa Kamayan Environment Forum, Kamayan Restaurant sa Edsa, malapit sa SEC Ortigas sa umaga, at sa nakatakdang General Assembly ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) sa hapon.

WALANG PUKNAT NA LAKAD

ni Gregorio V. Bituin Jr.

13 pantig bawat taludtod

patuloy ang aming paglalakad, patuloy

tila di kami nakararamdam ng kapoy

nasa gitna man ng araw, ngunit kaysaya

pagkat nag-aawitan ang magkakasama

kami'y naglakad mula Kilometer Zero

ang aming adhika'y dumatal sa Ground Zero

sa mismong unang anibersaryo ng unos

na sa buong Tacloban ay halos umubos

bakit kami naglalakad? tanong malimit

punta'y sa dinelubyo ng bagyong kaylupit

walang apuhap na sagot, kundi pag-asa

paglalakad ay simbolong may pag-asa pa

hustisyang pangklima, tanong pa'y ano iyon?

may hustisya pa ba sa mga nangabaon?

nabaon sa lupa, sa limot, at nalibing!

sapat bang magbigay ng sandosenang kusing?

di man nila unawa ang aming adhika

ngunit adhika itong pagmulat sa madla

hustisyang pangklimang sa madla'y ihahatid

hustisyang pangklimang dapat nilang mabatid

- Lina, Lajara, Chipeco (LLC) Auditorium, Calamba Elementary School, Calamba, Laguna, Oktubre 3, 2014

PAANO ANG BUKAS?

ni Gregorio V. Bituin Jr

10 pantig bawat taludtod

ambon, ambon, lansangan ay butas

ulan, ulan, panganib ay bakas

bagyo, bagyo, paano ang bukas

kung buhay naman ay malalagas

kalsadang butas ay binabaha

kaunting ambon, animo'y sigwa

problema itong kasumpa-sumpa

ngunit tayo pa'y may magagawa

butas sa daan, lagyan ng tagpi

ngunit bayan ay walang salapi

problema pa itong anong sidhi

pagkat kinurakot ng tiwali

klima'y patuloy na nagbabago

kalsada'y butas pa ring totoo

nakatanghod lang ang mga trapo

kakamot-kamot pag may delubyo

- sa Parokya ng Mahal na Birhen ng Lourdes, Tagkawayan, Quezon, Oktubre 14, 2014

BINGKAKA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod

tangan niyang bingkaka'y pinatutugtog sa palad

animo'y walang kapaguran habang naglalakad

malayo pa'y dinig na, tila ba ibinubungad

sa buong bayan ang Climate Justice na hinahangad

payak na tugtog, tila may diwatang sasalubong

pare-parehong tunog sa iba't ibang pagsuong

di nakauumay, sari-saring interpretasyon

may diwatang di nakikita ngunit naroroon

ang tangan niyang bingkaka'y kawayang kapiraso

ngunit nagpapatiwasay sa isipang magulo

inuudyukan kang suriin kung ano ang wasto

at di basta gawin na lamang kung ano ang gusto

maraming salamat, kasamang Joemar, sa pagtugtog

ng bingkaka pagkat nanggigising ng diwang tulog

hawak mula umaga hanggang araw ay lumubog

himig na malamyos, kaygaang timpla ng indayog

marahang ipinapalo sa palad ang bingkaka

di mo pansin ang hapo, masarap sa puso't diwa

sana'y masalubong namin ang magandang diwata

habang marubdob na nililinang ang isang katha

- Luna's Eatery and Sari-sari Store, Brgy. Canda Ibaba, Lopez, Quezon, Oktubre 12, 2014

BASANG-BASA SA ULAN

ni Gregorio V. Bituin Jr.

11 pantig bawat taludtod

heto kami, basang-basa sa ulan

naglalakad, walang masisilungan

patuloy na tinatahak ang daan

kahit ang nilalandas na'y putikan

pag-ulan bang ito'y masalimuot?

at tilamsik nito'y nakatatakot?

daan ay maputik, saan susuot?

nasa diwa'y paano na lulusot?

di inalala ang patak ng tubig

nasa gunita'y naiwang pag-ibig

maigi pang pagsinta ang idilig

sa mga layuning nakaaantig

nakakapote kami't nakapayong

habang ulan naman ay sinusuong

at sa taumbayan ay sinusulong

ang misyong sa balikat nakapatong

ipaglaban ang pangklimang hustisya

dito'y pakilusin natin ang masa

pagkakaisa nati'y mahalaga

sa pagharap sa nagbabagong klima

- Ragay National Agricultural and Fisheries School, Liboro, Ragay, Camarines Sur, Oktubre 15, 2014

ANG BATANG BABAE AT ANG KURUS-KURUS

(The Girl and the Starfish)

ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod

minsan, isang matanda ang namamaybay sa aplaya

katatapos lang iyon ng unos na nanalanta

doon, isang batang babae ang kanyang nakita

sa ginagawa ng bata, matanda'y nagtataka

bakit binabalik isa-isa sa karagatan

ang mga kurus-kurus na nasa dalampasigan

gayong kayrami nito't animo'y libo ang bilang

kaya batang babae'y dagli niyang pinuntahan

natutuwa ang ibang nakakakita sa bata

ang akala'y naglalaro lamang ito sa tuwa

ngunit iba ang palagay ng nasabing matanda

nagtataka man, bata'y kinausap niyang kusa

"Bakit mo iyan ginagawa, hoy, batang maliit?

Lahat ng iyan ay hindi mo naman masasagip?

Di mo mababago ang kalagayan nila, paslit!

Sa ginagawa mong iyan, di ka ba naiinip?"

napatungo ang bata, animo ito'y nakinig

maya-maya, isang kurus-kurus ang ibinalik

ng bata sa dagat, sa matanda'y di natigatig

ang bata'y nagsalita sa malumanay na tinig:

"sa isa pong iyon, kahit paano'y may nagawa

sa sariling bahay, di na siya mangungulila"

at ang matanda'y di nakahuma, biglang napatda

naisip niyang ito'y di kaya ng isang bata

kaya tinawag ng matanda ang kanyang kanayon

"magtulung-tulong tayong ibalik ang mga iyon"

lahat ng kurus-kurus na tangay ng bagyo't alon

sa aplaya ay naibalik sa dagat nang lumaon

"sa sama-samang pagkilos natin, may magagawa

maraming salamat sa inumpisahan ng bata"

aral iyong nagbigay ng inspirasyon sa madla

upang kapwa'y magtulungan, harapin man ay sigwa

* Ang bituing-dagat, isdang-bituin, at kurus-kurus ang salin ng starfish ayon sa UP Diksyonaryong Filipino (Ikalawang Edisyon, 2010) at sa Tagalog-English Dictionary (Talahulugang Tagalog-Ingles, 1990) ni Fr. Leo James English.

* Maraming salamat kay Ginoong Naderev "Yeb" Saño, commissioner ng Climate Change Commission, sa kanyang palagiang pagkukwento nito sa mga Climate Fair, at sa mga nakakadaupang palad sa Climate Walk.

- Libmanan covered court, Libmanan, Camarines Sur, Oktubre 17, 2014

SI YOLANDA ANG MUKHA NG NAGBABAGONG KLIMA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod

si Yolanda ang mukha ng climate change, si Yolanda

oo, si Yolanda'y mukha ng nagbabagong klima

ipinakita niya bakit dapat kumilos na

ang mamamayan ng mundo upang pigilan sila

daigdig natin ngayo'y nagbabaga, nagbabago

may global warming, nagbabaga, tinunaw ang yelo

sala sa init, sala sa lamig na itong mundo

paano uunawain ang nangyayaring ito

wala, kundi si Yolanda pa ang nagpaliwanag

kung di tayo kikilos, lahat na'y ibabalibag

sa punong usok na atmospera'y sinong papalag

maliitang pagkilos ay tila ba pampalubag

mga bansang industriyalisado'y dapat pigilan

sa pagsusunog ng mga fossil fuels saanman

mga coal-fired power plants ay dapat na ring bawasan

ngunit teka, makikinig ba ang pamahalaan

dapat si Yolanda'y pakinggan ng buong daigdig

ang mensahe niya sa mundo'y nakapanlalamig

mga tulad ni Yolanda'y dapat nating malupig

mamamayan ng mundo, tayo nang magkapitbisig

ang climate change ay tila nakatarak na balaraw

sa ating likod, di ba't dapat nang tayo'y gumalaw?

di dapat ang ating mundo'y unti-unting magunaw

ating ipanawagan sa lahat: "Climate Justice Now!"

- sinimulan sa kainan sa Brgy. Concepcion Grande, Lungsod ng Naga, tapat ng Viva Home Depot, at tinapos sa Jesse M. Robledo Coliseum, Lungsod ng Naga, Oktubre 18, 2014

TEAMWORK AT ANG CLIMATE WALK

ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod

matapos ang lakad, naglaro kami ng basketbol

tila di kami pagod, sa bola'y panay ang habol

kita ang saya't pagkakaisa sa bawat isa

mahusay ang teamwork, pati bola'y nakikisama

animo'y sinasabing kung tayo'y magtutulungan

maraming magagawa't problema'y malulunasan

tulad din ng ipinakitang teamwork sa Climate Walk

sa laro nga'y nakita ang tamang labas at pasok

paano ang teamwork sa pandaigdigang usapin

lalo't climate change na itong kinakaharap natin

sapat ba ang paglinang at pagtatanim ng puno

sapat din ba ang ginagawa ng mga pinuno

ng bawat bansa upang Yolanda'y di na maulit

upang mapigilan ang gayong bagyong sakdal-lupit

kailangan ng teamwork sa paghanap ng solusyon

kung paanong may teamwork din ang pagrerebolusyon

- sa Jesse Robledo Coliseum sa Naga City, Oktubre 18, 2014

ANG SOLAR SUITCASE NI KASAMANG ALBERT

ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod

ang solar suitcase ni kasamang Albert ay atraksyon

na kanyang hila-hila sa paglalakad maghapon

minsan ang humihila niyon ay si kasamang Ron

minsan din ay pinahila niya sa akin iyon

ramdam ko'y lumakas, tila ni-recharge ako niyon

mabuti't yaong solar suitcase ay kanyang dinala

pagkat natataguyod ang solar na enerhiya

alternatibong kuryenteng sa araw kinukuha

renewable energy itong di usok ang dala

na kung gagamitin ng marami'y tulong sa masa

hila'y solar suitcase sa kilo-kilometrong lakad

kasabay ng Climate Walk na climate justice ang hangad

kung buti ng enerhiyang solar ay malalantad

enerhiya itong sa buong bansa'y mapapadpad

asahang kuryente'y mura kundi man walang bayad

paggamit ng solar na enerhiya'y ating gawin

saanman tayo tumungo, ito'y palaganapin

saanmang bayan, malinis na enerhiya'y kamtin

wala nang fossil fuels na kailangang sunugin

wala nang polusyon, madarama'y sariwang hangin

- Polangui, Albay, Oktubre 21, 2014

- maraming salamat kay kasamang Albert Lozada ng Greenpeace

ANG CLIMATE SONG NI NITYALILA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

13 pantig bawat taludtod

si Alpha Walker Nityalila ang kumatha

ng Climate Song na sadyang nagbibigay-sigla

pinamagatang “Tayo Tayo” ay nilikha

para sa Climate Walk, isang kantang pangmadla

awit niyang itinuro sa naglalakad

sa mga programa’y aming ibinubungad

mensahe’y para sa hustisyang hinahangad

climate justice para sa bayang sawimpalad

inawit na namin mula pa sa Luneta

“tanaw na pag-asa’t hustisya’y hintay ka na”

taos na inaawit ng mga kasama

taimtim na inaawit para sa masa

habang inaawit, madarama mo’y galak

at sasabayan pa nila ito ng indak

masaya man, nasa isip ang napahamak

sa bagyong Yolandang sadyang nagbigay-sindak

maraming salamat, Nityalila, sa awit

mensahe nito, nawa’y abot hanggang langit

upang Yolanda, saanma’y di na maulit

nawa mensahe ng kanta’y laging mabitbit

- Travesia Elementary School, Travesia, Guinobatan, Albay, Oktubre 22, 2014, kaarawan ni Nityalila

SA MGA PHARAOH DANCERS NG PILAR, SORSOGON

ni Gregorio V. Bituin Jr.

13 pantig bawat taludtod

Isinalubong ninyo'y katutubong indak

Malumanay, masaya, sa puso'y may galak

Nagbigay-sigla sa mahabang paglalakad

Ng mga nasa Climate Walk na hinahangad

Ay pagkamulat ng nakararaming masa

Sa kinakaharap na nagbabagong klima

Nagsabit pa kayo ng kakaibang kwintas

Sa leeg ng Climate Walkers, ang saya'y bakas

Sa aming mukha, ligaya’y di madalumat

Tanging nasabi namin sa inyo’y salamat

Ang pag-indak ninyo sa puso'y nagpabilis

Inyong ngiti nga sa pagod nami'y nag-alis

Sa inyo, Pharaoh Dancers ng Pilar, Sorsogon

Maraming salamat sa bunying pagsalubong

Munting tulang ito nawa'y inyong mabatid

Pagkat sa Climate Walk, ligaya'y inyong hatid.

- sa aming pagdaan sa hangganan ng Albay at Sorsogon, Oktubre 23, 2014

TIIM-BAGANG SA SALIMUOT
ni Gregorio V. Bituin Jr
15 pantig bawat taludtod

masalimuot din ang climate change, masalimuot
di malirip bakit isyu itong nakakatakot
di matingkala ang panganib na idinudulot
sa suliraning ito'y paano makalulusot

halina't magsuri at hanapin kung anong sagot
industriyalisadong bansa ba ang nambalakyot

pagsunog ng fossil fuels ang pangunahing sanhi
nariyan ang coal-fired power plants na nakadidiri
mga bansa'y yumaman dito't naging masalapi
habang dapog sa atmospera'y naipon, nagbinhi

kaya karaniwang klima'y nagbagong di mawari
dito'y sinong naging mapalad, sinong nangalugi

mga industriyalisadong bansa'y nakinabang
nagsunog ng maruming enerhiya'y nagsiyaman
tama bang umunlad, masira man ang kalikasan
tama bang dukhang bansa'y maapektuhang tuluyan

aling bansa ang apektado't alin ang nanlamang
masdan mo ang nangyayari't mapapatiim-bagang

paano tayo aakma sa klimang nagbabago
paano aagapay sa nararanasang bagyo
paano ang gagawin sa tumitinding delubyo
di sapat ang mapatiim-bagang, kumilos tayo

singilin, pagbayarin mga bansang sanhi nito
sa sama-samang pagkilos, magtatagumpay tayo

- sa bayan ng Motiong, Samar, Nobyembre 4, 2014

PAGLALAKAD NG NAKAYAPAK SA KAHABAAN NG SAN JUANICO BRIDGE

ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod

usapan iyon, nakayapak naming tatahakin

ang mahabang San Juanico Bridge, aming dadamhin

ang bawat pintig ng mga danas at daranasin

ng iba pang yapak na may akibat na mithiin

para sa kapwa, pamilya, bayan, daigdig natin

masayang nilakad ang tulay ng San Juanico

higit iyong dalawa't kalahating kilometro

habang inaawit ang Climate Song na 'Tayo Tayo'

sa ilalim, ang tubig ay animo'y ipuipo