Huling umaga ng Mayo 2024

HULING UMAGA NG MAYO 2024

ginising ako ng alarma

ng relo, umaga na pala

ang haring araw sa silangan

ay unti-unting nagpakita

tila baga nangungumusta

akong antok pa sa higaan

ay nag-inat na ng katawan

kaylamig pa upang maligo

hinanda muna ang agahan

pandesal at kape na naman

sa talakayan patutungo

sapagkat may isyung di biro

na dapat pag-usapan namin

baka bansa'y biglang gumuho

at kalayaan ay maglaho

kaylamig, ako'y nababahin

habang isyu'y dapat basahin

dapat handa sa sigwa't gera

bago pa sa baha lubugin

bago pa sa luha lunurin

- gregoriovbituinjr.

05.31.2024

Paghahanda sa hapunan

PAGHAHANDA SA HAPUNAN

kahit mag-isa man sa tahanan

ay naghahanda rin ng hapunan

ganyan ang aktibistang Spartan

nasa isip lagi'y kalusugan

binili'y dalawang kilong bigas

kamatis at lata ng sadinas

sampung okra't dahon ng sibuyas

gulay na dapat lang pinipitas

nais ko sa hapunan may gulay

na maganda habang nagninilay

dapat loob ay napapalagay

upang makapag-isip na tunay

ulam upang diwa'y di maglaho

tarang kumain pag nakaluto

- gregoriovbituinjr.

05.29.2024

Isdang espada pala'y tagan

ISDANG ESPADA PALA'Y TAGAN

tanong pahalang ay ISDANG ESPADA

di ko alam iyon, ah, limang letra

kaya pababa'y sinagutan muna

iyon, isdang espada'y TAGAN pala

tiningnan ko sa isang diksyunaryo

kung ano nga bang kahulugan nito

isda, nguso'y parang lagari, sakto

ito na nga ang sagot sa tanong ko

isdang espada, ang nguso'y lagari

na sa kanyang kalaban ay panghati

o depensa laban sa katunggali

pag natusok nito'y baka masawi

walang duda, isdang espada'y TAGAN

bagong dagdag sa ating kaalaman

magagamit sa tula, kwentong bayan,

dula at pabula sa panitikan

- gregoriovbituinjr.

05.29.2024

* 25 Pahalang - isdang espada

* palaisipam mula sa pahayagang Abante, Abril 2, 2024

* tagan - isdang tabang (Pritis microdon) na may mahabang nguso na parang lagari, humahaba ng 1 metro, abuhin ang sapad na katawan na may maraming tinik na maliliit, kulay tsokolate, at dilaw ang dulo (mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, Ikalawang Edisyon, pahina 1200)

Paglaba't pagsampay ng basahan

PAGLABA'T PAGSAMPAY NG BASAHAN

di lamang damit ang aking nilabhan

kundi ang pitong tuwalyang basahan

na nabasa sa tulo sa tahanan

mula sa bubungan dahil sa ulan

animo sa bahay ay naglawa na

kahit may tagasalong palanggana

basang-basa ang basahang tuwalya

sa sahig ay pinampunas talaga

walang ibang gagawa kundi ako

sa sabon ay binabad munang todo

kinusot, binanlawan, sinampay ko

sana mamaya'y matuyo na ito

paglalaba'y karaniwang gawain

sunod, damit namang ginamit namin

ang kukusutin at aatupagin

na pag natuyo'y may maisuot din

- gregoriovbituinjr.

05.28.2024

Tulog na si alaga

TULOG NA SI ALAGA

si alaga ko'y tulog na

ay, heto't ako'y gising pa

madaling araw na, aba

ay dapat nang magpahinga

nais ko na ring pumikit

tulad ng pusang kaybait

at sa pagtulog mabitbit

ang pangarap na kakabit

bakit nga ba nagsisikap

na abutin ang pangarap

upang di na naghihirap

pagkabigo'y di malasap

ano pa bang inaarok

di pa dalawin ng antok

at mamaya na'y puputok

iyang araw sa ituktok

sabayan na si alaga

at huwag nang tumunganga

mata'y ipikit nang kusa

hanggang makatulog na nga

- gregoriovbituinjr.

05.27.2024

Nilay sa madaling araw

NILAY SA MADALING ARAW

kung bakit di ako makatulog

gayong madaling araw na pala

sa pagbabasa kasi uminog

itong maghapon mula umaga

dapat magbasa ng dokumento

dapat magbasa ng panitikan

babasahin ang nabiling libro

sa kwaderno'y magsusulat naman

isusulat anong naninilay

sa buong maghapon at magdamag

at kakatha ng tula't sanaysay

upang buhay ay di maging hungkag

madaling araw na'y di pa antok

baka gising pa ng alas-sais

mapupuyat, sasakit ang batok

ah, pipikit na lang ng alas-tres

huwag pabayaan ang katawan

ang kabilin-bilinan ni Inay

nasa diwa'y makakatulugan

matapos ang mahaba kong nilay

- gregoriovbituinjr.

05.27.2024

Ano ang gusto mong kape?

ANO ANG GUSTO MONG KAPE?

ano ang gusto mong kape?

nang tuminik sa diskarte

sikmura'y minamasahe?

o pampaayos ng siste?

nais mo ba'y Cafe Puro?

Ricoa ba'y paborito?

Nescafe, Great Taste ba ito?

ako? ay, kapeng barako

magkakape sa umaga

bago puntang opisina

o sa rali sa kalsada

kape'y popular talaga

ginigising ang isipan

pati ang buong kalamnan

maaaring mabawasan

yaong taba sa katawan

anong kapeng iyong nais?

yaong pampawi ng inis?

huwag lang sobra sa tamis

upang iwas-diabetes

magkape pag nakatunghay

sa laban ni Manny Pacquiao

o kaya'y pag nagninilay

sa malayo nakatanaw

- gregoriovbituinjr.

05.25.2024

* litrato mula sa google

Sabaw ng nilagang bawang

SABAW NG NILAGANG BAWANG

iniinom ko sa umaga

ay nilagang bawang tuwina

pampatibay daw, sabi nila

animo'y kinakape ko na

pampalakas ng immune system

na may active compound allicin

na ang mikrobyo'y papatayin

nang di tayo maging sakitin

ito'y payo ng matatanda

maganda ang bawang na laga

sabaw ay iinuming kusa

parang salabat na tinungga

higit sampung butil ang bilang

nitong bawat kumpol ng bawang

araw-gabi'y inumin lamang

sa sakit na'y may pananggalang

pag ubos ko ng isang baso

ng bawang ay babantuan ko

ng mainit na tubig ito

at tiyak ako na'y ganado

- gregoriovbituinjr.

05.25.2024

Tarang maghapunan

TARANG MAGHAPUNAN

payak na hapunan ng tibak na Spartan

pais na bangus, dahon ng sibuyas, bawang,

pati kamatis, pampalakas ng katawan

mumurahin mang gulay, mabubusog naman

ganyan madalas pag mag-isa lang sa bahay

at di pa umuuwi ang mutyang maybahay

batid niyang hilig ko lang ay isda't gulay

na may bitamina at mineral na taglay

pag walang pagkilos, nagkukulong sa silid

magsusulat, magsusuri, may binabatid

sa mga isyu ng sektor ng sagigilid

nang tinig nila'y mapalakas, di maumid

payak man ang ulam, maghapunan ta ngayon

upang sa pagtulog, di makadamang gutom

- gregoriovbituinjr.

05.23.2024

* litratong kuha ng makatang gala

Agahan

AGAHAN

tara munang mag-almusal

bago magtungo't dumatal

sa dadaluhang pestibal

at pulong na magpapagal

dapat may laman ang tiyan

pag umalis ng tahanan

nang di magutom sa daan

may lakas sa talakayan

dadaluha'y isang misyon

na usapin ay translasyon

mga tagasalin roon

ay may gawaing maghapon

kaya ako'y naghahanda

sa dadaluhang adhika

nang mapaunlad ang diwa

at ang tungkulin sa wika

- gregoriovbituinjr.

05.18.2024

"Babae na" o "Babaeng", "Dalagita na" o "Dalagitang"?

"BABAE NA" O "BABAENG", "DALAGITA NA" O "DALAGITANG"?

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa pahayagang Pilipino Star Ngayon (PSN) na may petsang Mayo 17, 2024, may dalawang pamagat ng balita o artikulong nakakuha ng aking atensyon. Ang una ay may pamagat na "Babae na maraming pinaretoke para gumanda, tumunog sa airport scanner ang mga 'turnilyo' sa kanyang mukha", pahina 5. Ang ikalawa ay may pamagat na "Dalagita na nais kumalas sa nobyo, pinatay" na nasa pahina 9..

Hindi ko na tatalakayin ang nilalaman ng balita, kundi ang paggamit ng sumulat sa pang-angkop na "na" at "ng".

Parang hindi Pinoy o marahil ay gumamit ng google translate o artificial intelligence (AI) ang nagsalin ng pamagat ng unang artikulo. Makiikita mo agad ito sa "Babae na" na dapat ay "Babaeng" kung Pinoy talaga ang sumulat. Mas maayos na pamagat ay "Babaeng maraming pinaretoke para gumanda..." O mas mainam pa, "Babaeng maraming pinaretoke upang gumanda..."

Marahil ay Pinoy naman ang nagsulat ng ikalawang artikulo dahil ang lunan ng pinangyarihan ng balita ay Tanauan City sa Batangas, subalit parang isinalin din lang ang balitang marahil ang orihinal ay nasa wikang Ingles. Dahil kung Pinoy talaga ang manunulat nito, dapat ang pamagat ay "Dalagang nais kumalas sa nobyo, pinatay."

Sa google translate ay hindi niya kayang magsalin ng "Babaeng... at "Dalagang..." dahil nga verbatim o word by word ito nagsasalin, kaya masasabi mong Barok ang pagkakasalin.

Magandang sangguniin natin ang Balarila ng Wikang Pambansa ni Lope K. Santos, sa Kabanata IX. Ang mga Pang-angkop, pahina 105-107. 

(a) Kapag ang unang salita'y nagtatapos sa katinig, maliban sa n, anyong "na" ang ginagamit, at isinusulat nang hiwalay.

masipag na tao

pag-ibig na nabigo

sumusulat na madalas

(b) Kapag ang huling titik ng unang salita ay patinig, anyong "ng" ang ikinakabit sa hulihan ng tinurang salita. Halimbawa:

masayang mukha (hindi masaya na mukha)

ugaling pangit (hindi ugali na pangit)

tayong mga Pilipino (hindi tayo na mga Pilipino)

(K) Kapag titik n ang huling titik, anyong g ang ikinakabit.

mahinahong magsalita (hindi mahinahon na magsalita)

bayang magiliw (hindi bayan na magiliw)

kabuhayang maralita (hindi kabuhayan na maralita)

Kaya nga ang pamagat ng dalawang artikulo ay hindi maayos, dahil dapat mas ginamit ang "Babaeng..." imbes na "babae na..." at "Dalagitang..." at hindi "Dalagita na..."

May sinabi pa si LKS hinggil dito, sa pahina 107, "Subalit ang mga kalayaang ito ay karaniwang di nagpapakilala ng kalinisan ng pananalita; kaya't hangga't maiiwasan ay di dapat gamitin ng nagsasalita, sumusulat o tumutula, kundi kung totoo na lamang kailangan o siyang nababagay kaysa sa himig ng pagsasalita."

Kumatha ako ng tula hinggil sa usaping ito"

HINGGIL SA PAMAGAT NG BALITA

may napuna akong dalawang barok na titulo

sa iisang diyaryo, lalo sa paggamit nito

ng "na" imbes idikit ang "ng" sa unang salita

tulad ng "babae na" imbes "babaeng" na tama

dapat inaaral ng mismong mga nagsusulat

ang balarila natin lalo't kita sa pamagat

kung barok o hindi, kung salin iyon mula google

o isinalin ng A.I., dapat ito'y mapigil

bagamat wikang pambansa'y tuluyang umuunlad

ay huwag hayaan ang mga barok na palakad

tulad ng gamit ng "kina" na ginagawang "kila"

huwag magsawang punahin ang maling nakikita

05.17.2024

* mga litrato'y kuha ng may-akda

Titisan

TITISAN

anong gagawin sa mga lata

matapos sardinas ay ulamin

mga lata'y ibabasura na?

o sa lata tayo'y may gagawin?

sabi nila, tayo'y magresiklo

huwag basta tapon dito't doon

kaya naisip sa latang ito

gawing ashtray o titisan iyon

ang lagayan ng titis ng yosi

ay tulong na sa kapaligiran

upang paligid ay di dumumi

munting proyekto man ang titisan

nang di basta ikalat sa sahig

ang titis na di nila mawalis

sana sa atin ay may duminig

kahit nagyoyosi pa'y mainis

- gregoriovbituinjr.

05.14.2024

Tuwing Lunes ang tindang tahong

TUWING LUNES ANG TINDANG TAHONG

tuwing Lunes pala ang tinda nilang tahong

sa karinderya sa may kanto namin doon

noong nakaraang Lunes nga ay nagtahong

sisenta pesos lang, aabangan na iyon

masarap at masabaw, lasa'y nanunuot

sa lalamunan, tila sinta'y nangungurot

dama mo pa sa kaibuturan ang haplos

di na matitigang, sadyang makararaos

may benteng talong pa, sabay na sa agahan

nakabubusog na hanggang pananghalian

matibay na ako sa bawat pupuntahan

pagkaing pampatatag din sa kalusugan

bukod sa isda ay paborito talaga

ang tahong na sa katawan ay masustansya

tuwing Lunes ang tindang tahong, alam ko na

Lunes na itong pampasigla't pampagana

- gregoriovbituinjr.

05.13.2024

Rosas o Bigas?

ROSAS O BIGAS?

sinta ko'y di mabigyan ng rosas

kaymahal kasi't walang mapitas

pinag-ipunan ko'y kabang bigas

na tanda ng pag-ibig na wagas

ganyan ako noong mangharana

habang tumitipa ng gitara

habang buong loob ang pagkanta

habang sa bahay nila'y manhik pa

ano ang dapat kong iparinig?

pawang boladas ba ng pag-ibig?

anong handa sakaling magniig?

pulot pukyutan ba at pinipig?

narito pa ring nagmamakata

datapwat di nagmamakaawa

dinggin lamang ang samo ko't tula

ako'y balot na ng saya't sigla

- gregoriovbituinjr.

05.12.2024

Superbahong utot ba'y gamot?

SUPERBAHONG UTOT BA'Y GAMOT?

minsan, natatawa na lamang tayo sa balita

lalo't mabahong amoy ang napag-usapang paksa

sa pamagat pa lang ng nabasa mong artikulo

magugulumihanan ka kung ito ba'y totoo

"Super bahong utot, panlaban sa high blood, heart problem,

alzheimer's disease," magandang pag-isipang malalim

isang doktor ang sa mabahong utot ay naglahad

na ito'y maydalang kemikal na hydrogyn sulfide

na mayor na salik kaya bumabaho ang utot

na naaamoy natin pag pumutok ay mabantot

na nagbibigay ng proteksyon sa mitochondria

na siyang powerhouse at nagbibigay enerhiya

sa selula upang makapagtrabahong maayos

salamat, ito'y ambag sa kaalaman kong kapos

kaya sa mga ututin, sila'y pagpasensyahan

utot pala nila'y laking tulong sa kalusugan

- gregoriovbituinjr.

05.11.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, ika-8 ng Mayo, 2024, p.8

Ako man ay maglulupa

AKO MAN AY MAGLULUPA

ako man ay maglulupa

at naritong laging handa

tinatahak man ay sigwa

patuloy lang sa adhika

asam na lipunang patas

araw-gabi'y binabagtas

itayo'y malayang bukas

na lahat pumaparehas

ang laging nasa isipan

ay kalayaan ng bayan

mula sa tuso't gahamang

kapitalista't iilan

malayo ma'y lalakarin

upang tupdin ang mithiin

ang nakatakdang aralin

ay taimtim na gagawin

tinatahak nami'y wasto

habang nagpapakatao

na itatayong totoo

ay lipunang makatao

- gregoriovbituinjr.

05.11.2024

Banta sa buhay ang redtagging, ayon sa SC

BANTA SA BUHAY ANG REDTAGGING, AYON SA SC

sa inilabas na desisyon ng Korte Suprema

nitong Mayo Otso, redtagging ay banta talaga

sa buhay, kalayaan at kaligtasan ng masa

pati sa kagaya kong nakikibakang aktibista

nais ng aktibista'y isang malayang lipunan

na di naghahari sa bansa ang tuso't gahaman

di namamayagpag ang dinastiya ng iilan

nais nami'y patas, parehas, pantay na lipunan

dahil ayaw ng elitistang mawala't tanggalin

kaya pinauso nila ang sistemang redtagging

ayaw ng kapitalistang ang karapatan natin

sa pabrika, sa eskwela, saanman, kilalanin

kumilos kami para sa karapatang pantao

laban sa pagsasamantala ng tao sa tao

itatayo namin ay isang lipunang makatao

na walang hari batay sa pag-aaring pribado

salamat sa Korte Suprema sa inyong desisyon

na redtagging sa buhay ng masa'y nakalalason

patuloy lang kami sa makatao naming misyon

na sistemang bulok ay pawiin sa ating nasyon

- gregoriovbituinjr.

05.10.2024

* litrato mula sa ulat sa google

Paksa ng abang makata

PAKSA NG ABANG MAKATA

kayraming paksang nalilirip

ngunit mahirap ding mag-isip

paanong masa'y masasagip

at uring obrero'y mahagip

ang makatang tapat sa uri

at laban sa mapang-aglahi

babakahin ang naghahari

sasagipin ang api't lahi

simpleng bagay ay tinutula

buhay ng dukha, hampaslupa

laban ng uring manggagawa

ang mga dumatal na sigwa

ang matalinghagang tanawin

mga bundok na lalandasin

nangyaring di lubos isipin

maging makabagbag-damdamin

kahit kumain man ng tutong

ulam man ay tuyo at kangkong

buhay ay tuloy ang paggulong

mga paksang di urong-sulong

nasa'y sistemang makatao

itayo'y lipunang obrero

sa kapwa'y pagpapakatao

madalas paksa hanggang dulo

- gregoriovbituinjr.

05.10.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Sateboleyt

SATEBOLEYT

isang tagay sa may kaarawan

sa Table 8 ay namumulutan

isang platitong mani man iyan

ay tanda ng may pinagsamahan

tara, tagay tayo, katoto ko

sa pagdiriwang niyang birthday mo

habang nasa Table 8 pa tayo

ay tumagay na't mag-otso-itso

habang pinag-uusapan natin

paano kuhila'y tatalunin

elitista't burgesya'y gapiin

uring manggagawa'y pagwagiin

para sa karapatan ng masa

para sa panlipunang hustisya

bati ko'y hapi bertdey talaga

sa tulad mong tapat na kasangga

- gregoriovbituinjr.

05.09.2024

Magkaisa laban sa ChaCha ng elitista't dayuhan

MAGKAISA LABAN SA CHACHA NG ELITISTA'T DAYUHAN

nagrali muli sa harapan ng Senado
upang ang Charter Change ay tutulang totoo
banta iyang ChaCha ng elitista't dayo
sa kasarinlan, sa bayan at sa obrero

mga trapong elit ang nakaupo ngayon
sa iba't iba't matataas na posisyon
nais nilang distrungkahin ang Konstitusyon
para sa elitista't dayong korporasyon

nais nilang dayo'y mag-ari ng lupain,
masmidya, pampublikong serbisyo'y ariin
pati termino'y nais nilang palawigin
kaya ang bantayan sila'y ating tungkulin

tutulan, labanan, huwag pahintulutan
sandaang porsyento'y ariin ng dayuhan
magkaisa na laban sa mga gahaman
na iniisip ay sariling pakinabang

nagrarali kami upang isyu'y marinig
ng sambayanang tinatanggalan ng tinig
at magkaisa laban sa mapanligalig
na elitista't trapong dapat lang mausig

- gregoriovbituinjr.
05.09.2024

* salamat sa mga kasamang kumuha ng litrato

* kuha sa harap ng Senado

Anong isusulat ko ngayong gabi?

ANONG ISUSULAT KO NGAYONG GABI?

anong isusulat ko ngayong gabi?

habang nakatingala sa kisame

mga isyu pa rin bang pang-aapi?

at pagsasamantala ng salbahe?

o muli'y pag-ibig sa isang mutya

na naging katuwang ko na't kalakbay

o pakikibaka ng manggagawa

tungo sa pinangarap na tagumpay

kayraming paksang di basta malimot

dahil sa mga danas na akibat

na kung bubuksan ang kwaderno'y lukot

nang nilamukos ang dapat mabuklat

marahil ang tigib na kalungkutan

o pagpapak ng mani at tsitsaron

o ang paglilingkod sa sambayanan

habang naaalala ang maghapon

marahil, bawang, kamatis, sibuyas

o sa palakasan ay sipa't arnis

sa umaga, ehersisyo ay baras

sa gabi, anong dadalhin pag-alis

- gregoriovbituinjr.

05.08.2024

Ayon kay Muhammad Ali

AYON KAY MUHAMMAD ALI

"Bakit ako pupunta ng Vietnam

upang kalabanin iyang Vietcong

di nila ako tinawag na hunghang

kaya di ako magtutungo roon."

"Di naman nila ako inaaway

at di ko rin sila mga kalaban..."

pag ipinadala, siya'y susuway

kapag pinilit ng pamahalaan

sabi ng dakilang Muhammad Ali

hinggil sa giyera ng Amerika

isipin mo, tama naman si Ali

kaya siya'y idolong aktibista

para sa kapayapaan ng mundo

para sa katarungang panlipunan

di lang sa boksing sa kanya'y saludo

kundi rin sa kanyang paninindigan

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

* litrato mula sa Legends of Boxing page sa pespuk, ika-7 ng Mayo 2024

Palaisipan

PALAISIPAN

kayraming palaisipang dapat masagot

kaya ang noo natin ay pinagkukunot

tanong minsang sa puso't diwa'y kumukurot

pag di ka makatugon, nakapanlalambot

may mga tanong sa krosword, maging sa klima

na madalas di magkasundo sa siyensya

kaya minsan, ikaw na lang ang magpasensya

kung tugon ay madadala ba ng konsensya

ang kahulugan ng salita'y hahanapin

aklatan at kalupaa'y hahalughugin

kung marapat, mga bundok ay liliparin

ilalim man ng dagat ay gagalugarin

noong unang panahon, walang eroplano

subalit may kometang pumasok sa mundo

anong tugon dito ng sinaunang tao

noon pa'y palaisipan ang mga ito

ang mahalaga'y may makuha tayong tugon

inaral man iyon ng mga aghamanon

may bagong tuklas sa pagdaan ng panahon

na mababatid din ng tao sa paglaon

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

Muling nilay

MULING NILAY

narito na namang tumunganga

sa kawalan, tila parang bula

ang kaninang di ko matingkala

kung iyon nga ba'y gabok sa luha

kaya tinanganan ko ang pinsel

upang iguhit ang mga anghel

subalit bakit nalikha'y baril

na tangan ng mga trapong taksil

sa bayan, sabayan ang pagbigkas

ng mga tula ng sawing pantas

habang pinipiga kong malakas

ang isang kahel upang kumatas

minasdan ko ang buwan sa langit

at naroong bituing marikit

naninilay ko'y sinambit-sambit

at pinakinggan kung walang sabit

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

Dalawang lola, nadisgrasya

DALAWANG LOLA, NADISGRASYA

dalawang balita sa magkaibang dyaryo

dalawang lola ang namatay, ulat dito

isang lola'y tumawid at nasapul ng trak

nahati ang katawan, sadyang napahamak

isang inang kaytanda na'y patay sa sunog

na tinurong sanhi ay charger na pumutok

mga balitang ang puso mo'y wawakwakin

lalo't tulad nila, tayo'y tumatanda rin

kaya mag-ingat tayo sa ating pagtawid

baka mabagal ang lakad pa't masalabid

mag-ingat din sa pagtsa-charge ng ating selpon

lalo na ngayong kay-init pa ng panahon

mag-ingat, magpalakas, habang tumatanda

parang boyskawt daw, dapat lagi tayong handa

maggulay na't uminom pa ng bitamina

at mag-ingat upang malayo sa disgrasya

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

* mga headline mula sa pahayagang Bulgar at pahayagang Pang-Masa, ika-6 ng Mayo, 2024

Tahong ang pananghalian

TAHONG ANG PANANGHALIAN

kaysarap niring pananghalian

na sa karinderya nabili lang

nilagang tahong ngayon ang ulam

na talaga namang malinamnam

sinabawang tahong na may talbos

na nabili kong sisenta pesos

pananghalian ko'y nakaraos

labinlimang tahong ang naubos

lumalabas, kwatro pesos isa

ng tahong, na sabaw pa'y malasa

di na mawawala sa panlasa

ang seafood na nakahiligan na

basta iwasan lang ang magkarne

katawan na'y parang minasahe

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

Mag-ingat sa heat stroke

MAG-INGAT SA HEAT STROKE

napakatindi na ng heat stroke

at marami na ang nangamatay

araw sa balat na'y nakatutok

kaya tulad ko'y di mapalagay

tayo'y mag-ingat, mga katoto

baka sa init ay magkasakit

pinagpapawisan di lang noo

kundi katawan na'y nanlalagkit

ay, iba na ang ating panahon

pagkat papainit na ang klima

kahit magtago ka pa sa aircon

init ay susundan ka talaga

magdala ng tubig pag lalabas

upang sa init ay may mainom

tiyak madarama mo ang banas

ng kaibuturan ng panahon

huwag hayaang basta pawisan

at matuyo ang pawis sa likod

damit o sando'y agad palitan

lalo't init na ang humahagod

- gregoriovbituinjr.

05.05.2024

* tula batay sa ulat sa pahayagang Pang-Masa, ika-5 ng Mayo, 2024

Ang makakalikasang paalala sa PNU

ANG MAKAKALIKASANG PAALALA SA PNU

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa ikaanim na araw ng burol ng aking ama, ako'y lumuwas muna ng Maynila upang daluhan ang isang kaganapan sa Edilberto P. Dagot Hall ng Philippine Normal University (PNU) noong Abril 17, 2024, araw ng Miyerkules. Dinaluhan ko roon ang Lektura at Paglulunsad ng Modyul sa Pagtuturo ng Filipino Bilang Pangalawang Wika mula alauna hanggang alas-singko ng hapon.

Nakabili rin ako roon ng tatlong aklat ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), pangunahin na ang aklat na inilunsad ng araw na iyon - ang Modyul sa Pagtuturo ng Filipino Bilang Pangalawang Wika; ang KWF Manwal sa Masinop na Pagsulat, Ikalawang Edisyon, at ang Tandang Bato, Ang mga Manunulat sa Aking Panahon, ni Efren R. Abueg. Nabigyan pa ako ng KWF ng dalawang Komplimentaryong Kopya ng babasahin - ang Rubdob ng Tag-init, na salin ng akda ni Nick Joaquin, at ang Purism and "Purism" in the Philippines. na akda ni national artist Virgilio S. Almario.

Nagsimula at natapos ang programa, at napakinggan ang mga tagapagsalita, ay naroroon ako at matamang nakinig. Nagkausap pa kami roon ng musikero at propesor na si Ka Joel Malabanan, at napag-usapan namin ang hinggil sa gawaing pagsasalin bago magsimula ang programa. Ikalima ng hapon, nang ako'y papalabas na ng PNU ay nakita ko sa gate ang isang karatulang nagsasabing: "Philippine Normal University prohibits usage of single-use plastics (BOR Resolution No. U-2883, s.2018)".

Wow! Bigat! Talagang makakalikasan ang panawagang iyon. Kaya agad akong nag-selfie sa karatulang iyon. Paglabas ko roon ay bumiyahe na ako ng probinsya dahil kinabukasan na ang libing ng aking ama. Mabuti't naisingit ko ang pagtungo sa PNU na nagbigay sa akin ng bagong kaalaman nang araw na iyon.

Dahil dito'y kumatha ako ng maikling tula.

ANG MAKAKALIKASANG PAALALA SA PNU

pagsaludo'y alay sa magaling na paaralan

nang makita ang karatulang makakalikasan

bawal doon ang single-use plastics o kaplastikan

nang estudyante't buong eskwela'y maprotektahan

ang mga single-use plastic kasi'y di nabubulok

isang gamitan lang ay basura nang inilugmok

bilin iyon sa estudyante't gurong dapat arok

at sa sambayanang asar sa pulitikong bugok

sa Philippine Normal University o P.N.U.

ako'y karaniwang taong sa inyo po'y saludo

patakarang sana'y tumagos sa puso ng tao

upang single-use na plastik ay mawala sa mundo

ang inyo pong halimbawa'y paglilingkod na tunay

sa bayan, paaralan, lansangan, pamilya, bahay

maraming salamat po, mabuhay kayo! Mabuhay!

ako po sa inyo'y taas-kamaong nagpupugay!

05.04.2024

* mga litrato'y selfie ng makatang gala sa loob ng PNU, Abril 17, 2024

350 klasikong kwento ang babasahin

350 KLASIKONG KWENTO ANG BABASAHIN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pitong aklat na may limampung kwento bawat isa ang aking nabili nitong nakaraan lamang sa National Book Store. Nagkakahalaga ng P245.00 bawat isa, kaya P245.00 x 7 - P1,715.00 sa kabuuan. Subalit hindi ito isang bilihan, dahil pinag-ipunan ko muna ang mga ito hanggang sa makumpleto. Isa muna sa una, dalawa sa pangalawang bili, dalawa uli sa ikatlong bili, at dalawa sa ikaapat na bili.

Una kong nabili ang 50 Greatest Short Stories. Nakita ko rin ang iba pa. Hindi ko muna ipinagsabi at baka maunahan. Kaya pinuntirya ko talaga ang mga ito. Nag-ipon na ako, lalo na't mga klasikong kwento ito sa panitikang pandaigdig.

Ikalawa kong binili ang 50 Greatest Love Stories at ang 50 Greatest Detective Stories. Naghalungkat pa ako kung mayroon pa ba itong mga kasama, at nakita ko nga ang 50 Greatest Horror Stories na sa susunod kong punta na bibilhin.

Ikatlong pagpunta sa National Book Store ay binili ko na ang 50 Greatest Horror Stories at nakita ko pa ang 50 Creepy and Blood-Curdling Tales na aking isinabay na rin, na pawang dalawang aklat ng katatakutan. Iniisip ko ring magsanay ng paggawa ng maikling kwentong katatakutan noon, dahil nakapagbabasa na ako ng maiikling kwentong katatakutan, tulad ng mga kwento ni Edgar Allan Poe.

Ikaapat na bili ay dalawa uli. Ito ang 50 Strange and Astonishing Tales, na hinggil sa mga kababalaghan, at ang 50 Tales of Valour, Victory and the Vanquished, na mga kwento hinggil sa digmaan, kabayanihan, at namatay sa labanan.

Ang naglathala ng pitong aklat na ito'y ang Rupa Publications India Pvt. Ltd, 7/16 Ansari Road, Daryaganj, New Delhi 110002. Sa bawat aklat ay nasusulat din ang Printed in India. Bagamat iba-iba ang taon ng pagkalathala.

Pawang naglalaman ng mga akda ng mga klasikong manunulat, tulad nina Edgar Allan Poe, Guy de Maupassant, Sir Arthur Conan Doyle, Virginia Woolf, Rudyard Kipling,  H. G. Wells, Bram Stoker, Joseph Conrad, Jack London, Stephen Crane, Ernest Hemingway, at marami pang idolo ko sa pagsusulat.

Hindi makakaya kung bawat gabi ay magbabasa ng isang kwento dahil na rin sa maraming gawain. Subalit halimbawang makatapos ka ng isang kwento sa bawat gabi, at sunod-sunod na gabi, mababasa mo ito sa loob ng labing-isang buwan at labinlimang araw (350 kwento sa 350 araw) o kulang ng kalahating buwan sa isang buong taon (365 araw) ay matatapos mong basahin ang lahat ng kwento.

365 araw kada taon - kulang pa ng 15 kwento para sa isang buong taon. Nais kong makakatha rin ng mga kwentong ganito na pawang may lalim at naging klasiko na. Sa ngayon ay nalalathala ang aking mga kinathang maikling kwento, o dagli, sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), na hinggil naman sa napapanahong mga isyu ng mga maralita't manggagawa.

Kaya ang pagbabasa ng pitong aklat na nabanggit ay dapat bigyan ng panahon upang mas malinang pa ang aking kakayahang magsulat ng kwento. Kaya hindi lamang ang mga ito koleksyon ko sa munti kong aklatan kundi mapag-aralan din ang mga estilo ng mga klasikong manunulat, at makalikha rin ng mga akdang baka maging klasiko rin sa kalaunan 

Ginawan ko ng munting tula ang usaping ito.

PITONG AKLAT NG KWENTO

pitong aklat ng maikling kwento ang nabili ko

limampung kwento ang nilalaman ng bawat libro

na pinag-ipunan upang mabili kong totoo

at mailagay sa aklatan at mabasa ito

una kong binili ang 50 Greatest Short Stories

sunod ay pinag-ipunan ang librong ninanais

sa pangalawang bili'y 50 Greatest Love Stories

na kasabay ng 50 Greatest Detective Stories

katatakutan ang 50 Greatest Horror Stories

pati ang aklat na 50 Creepy and Blood-Curdling Tales

sunod na bili'y 50 Strange and Astonishing Tales 

at ang 50 Tales of Valour, Victory and the Vanquished

limampung kwento ang nilalaman ng bawat aklat

tatlong daan at limampung kwento ang mabubuklat

at mababasa, bawat isa nawa'y madalumat

mabatid ang estilo ng klasikong manunulat

mga ito'y iba't ibang genre kung tutuusin

kayraming awtor at estilong pagkamalikhain

mga kwento'y nanamnamin, alamin at aralin

kung nais magpakabihasa sa kwento'y basahin

pagkatha ng maiikling kwento'y paghuhusayan

hinggil sa isyu ng api't pinagsamantalahan

kakathai'y kwento ng dukha, manggagawa't bayan

upang makatulong sa pagmulat sa sambayanan

05.04.2024

* litratong kuha ng makatang gala, Mayo 4, 2024

Muli, tsaa't pandesal

MULI, TSAA'T PANDESAL

binili kong muli ay pandesal

at tsaang lagundi sa almusal

upang sa maghapon ay tumagal

sa mga gawang nakapapagal

ay, nakapapagod ding mag-isip

ng mga akdang di pa malirip

minumutya ko ba'y masasagip

mula sa masamang panaginip

aking kasangga ang manggagawa

laban sa sistemang mapanira

at pagsasamantalang kuhila

upang bayang ito'y mapalaya

itatala bawat kaganapan

ikukwento bawat sagupaan

pilit babaguhin ang lipunan

at gawing patas ang kalakaran

- gregoriovbituinjr.

05.04.2024

Engkanto at maligno

ENGKANTO AT MALIGNO

sa palaisipang ito

ay talagang nakita ko

kahulugan ng engkanto

ang lumabas ay maligno

maligno'y ano ba naman

kundi pangit na nilalang

pinalabas sa sinehan

at pati sa panitikan

ngunit engkanto'y enchanted

animo'y kaakit-akit

may diwatang maririkit

kakaiba ang daigdig

ang diwata'y maligno ba

sila'y kaygagandang nimpa

kaya nakapagtataka

kung engkanto'y maligno na

maligno'y tulad ng aswang

tiyanak, kapre, tikbalang

na sadyang katatakutan

na ugali'y mapanlamang

sila'y pawang mapanakit

upang tao'y magkasakit

malas ang kanilang bitbit

at sila'y sadyang kaylupit

doon nga sa Enkantadia

ada'y kahali-halina

animo'y mga diyosa

patas pang palakad nila

ang engkanto'y di maligno

sa pakahulugang ito

kaya ang krosword na ito

ay dapat namang iwasto

- gregoriovbituinjr.

05.04.2024

* palaisipan mula sa pahayagang Abante, Mayo 2, 2024, pahina 11

Ang kamatayan, ayon kay Shakespeare

ANG KAMATAYAN, AYON KAY SHAKESPEARE

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

10 pantig bawat taludtod

Ilang ulit na ring namamatay

ang mga duwag bago mamatay.

Habang minsan lamang makatikim

ng kamatayan yaong magiting.

Sa lahat ng aking napakinggan

ay kaiba ang katatakutan,

Na kamatayan ay mamamalas

pag kailangan na'y pagwawakas

Kamatayang susulpot sa atin

at darating kung ito'y darating.

-Julius Caesar (Akto Ikalawa [Senaryo II])

Ang orihinal na nasa Ingles:

Cowards die many times before their deaths;

The valiant never taste of death but once.

Of all the wonders that I yet have heard,

It seems to me most strange that men should fear,

Seeing that death, a necessary end,

Will come when it will come.

-Julius Caesar (Act Two [Scene II])

Pandesal at tsaa

PANDESAL AT TSAA

agahan ko'y pandesal at tsaa

tara, tayo'y mag-almusal muna

bago pumasok sa opisina

o di kaya'y bago mangalsada

dapat laging may karga ang tiyan

upang di manghina ang katawan

dapat palakasin ang kalamnan

upang di mahilo sa labasan

habang patuloy sa pagninilay

ng paksa sa kabila ng lumbay

kayrami pang dapat isalaysay

at isulat na isyu't palagay

madalas, almusal ko'y ganito

at ako'y tatagal nang totoo

marami nang paksa't kuro-kuro

at masusulat na tula't kwento

- gregoriovbituinjr.

05.03.2024

Bakit daw umiinom ng mainit na kape ang matanda?

BAKIT DAW UMIINOM NG MAINIT NA KAPE ANG MATANDA?

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

May nakapagkwento sa aking isang nasa pitumpung gulang na matandang lalaki kung bakit kapeng mainit agad ang iniinom niya sa umaga. Minsan ay sa hapon at sa gabi. Aniya, bukod sa nakasanayan na niya, at maganda sa katawan, ang mainit na kape rin daw ang nagtatanggal ng mga nakabarang taba sa ugat.

Napatanong tuloy ako ng paano po.

Ang tugon niya, pagmasdan mo ang mamantika o sebo pag nilagay mo sa ref ang natira mong adobo, hindi ba't namumuo. Subalit pag ininit mo ang adobo, ang sebong namuo ay natutunaw. Ganyan din ang sebo sa ating mga ugat, lalo na't mahilig tayong kumain ng karne, tulad ng litson at adobo, matutunaw din at lalabas sa ating katawan ang mga sebong iyon. Kaya mahalaga talaga ang uminom lagi ng kapeng mainit. Sa umaga man, sa tanghali, hapon o gabi.

Napatango naman ako, bagamat wala pa akong nababasang ganoon sa aklat, pahayagan, o maging sa mga scientific journal.

Nang makauwi ako ng bahay, naalala ko ang kwento ng matanda dahil pinainit ni misis ang nakalagay sa ref na natirang adobong baboy. Nakita kong may namuong sebo. At nang aking painitin sa kalan, talaga namang natunaw ang sebo, at muling naging mantika.

Tunay nga kaya ang teorya ng matanda hinggil sa mainit na kape? Wala namang mawawala kung paniwalaan ko. Huwag lang lalagyan ng maraming asukal ang kape dahil baka lumala ang diabetes kung meron ka niyon.

Kumatha ako ng tula hinggil sa usapang iyon.

ANG TEORYA NG MATANDA SA MAINIT NA KAPE

kinwento sa akin ng isang matanda kung bakit

palagi niyang iniinom ay kapeng mainit

may teorya siyang sa balikat ko'y nagpakibit

na marahil ay tama kung iisipin kong pilit

pantanggal daw ito ng sebo sa ating katawan

masdan mo raw ang adobong nanigas nang tuluyan

nang nilagay na sa ref at talagang nalamigan

namuo ang sebo, at natunaw nang mainitan

ganyan din daw pag katawan nati'y puno ng sebo

na sa mainit na kape'y matatanggal nang todo

sa kanya ko lamang narinig ang teoryang ito

na di ko pa nabasa sa dyaryong siyentipiko

wala bang mawawala kung sundin ko ang sinabi?

basta huwag lang sobrahan ang asukal sa kape

kahit paano'y lohikal din ang kanyang mensahe

heto, kapeng barako'y iniinom ko na dine

05.02.2024

* mga litratong kuha ng makatang gala