Martes, Nobyembre 5, 2024

Pang-14 na araw na namin sa ospital

PANG-14 NA ARAW NA NAMIN SA OSPITAL

hanggang ngayon, nagbabantay pa sa ospital
kay misis na nakaratay na ng matagal
panglabing-apat na araw na namin dito
ang asam ko'y gumaling na siyang totoo

ako ang bantay dahil ako ang asawa
at ang mahalaga ay lalakarin ko pa
ang dokumento upang humingi ng tulong
sa ilang ahensyang maaaring tumugon

salamat din kay Regine na kasama niya
sa trabaho na umaasiste talaga
halinhinan kami sa pagbantay kay Libay
na kapara ng ilaw sa gabi'y patnubay

kaytindi na ng sakit niyang tinitiis
na sa pang-apat na araw siya'y tinistis
ng mga doktor pagkat malapot ang dugo
na nagbabara sa bituka, ay, nakupo

sana'y umalwan na ang kanyang pakiramdam
at gumaling nawa sa kanyang karamdaman
lahat ng asam na tulong sana'y dumating
at si misis sa kanyang sakit na'y gumaling

- gregoriovbituinjr.
11.05.2024

Abito at sotana

ABITO AT SOTANA

akala ko'y pareho ang abito at sutana
subalit sa palaisipang ito'y magkaiba
Siyam Pababa: Damit ng pari; Sagot: Abito
na kaiba naman sa Damit ng sakristan dito

Apatnapu't Isa Pahalang: Damit ng sakristan
Sagot: Sotana; magkaiba nga ng kahulugan
subalit sa ibang palaisipan, ang sotana
at abito ay magsingkahulugan sa kanila

na sa palaisipang ito'y pinag-ibang sadya
kaya may bagong natutunan ang abang makata
ang pari at sakristan ay may magkaibang baro
kahit parehong puti ay agad mong mahuhulo

ang sotana'y sa sakristan, ang abito'y sa pari
sa mga kahulugan ay may bagong nahahawi
dagdag-kaalaman at paglalaro ng salita
na magagamit sa sanaysay, kwento't ibang akda

- gregoriovbituinjr.
11.05.2024

* mula sa pahayagang Pang-Masa, Nobyembre 5, 2024, p.7

Lunes, Nobyembre 4, 2024

Kwentong manananggal

KWENTONG MANANANGGAL

may multong sa kanya'y nagtanong:
"bakit ka kalahating multo?"
at ang sagot niyang pabulong:
"noon ay manananggal ako"

napakapayak ng istorya
ng nagmumultong manananggal 
kaya pala namatay siya
ay di nakita ang natanggal

niyang kalahating katawan
nang minsang sumikat ang araw
wala na siyang nabalikan
at siya'y tuluyang nalusaw

sa komiks man ay patawa lang
ni Mang Nilo na nagsalaysay
kwento ng kaibang nilalang
ngunit may lagim yaong taglay

- gregoriovbituinjr.
11.04.2024

* komiks istrip mula sa pahayagang Pang-Masa, Nobyembre 2, 2024, p.7

Linggo, Nobyembre 3, 2024

Makakalikasang supot ng botika

MAKAKALIKASANG SUPOT NG BOTIKA

bumili ako ng bitamina
doon sa Mercury Drug kanina
supot na papel nila'y kayganda
at may tatak pang-ekolohiya

magandang paalala sa atin
upang mga itatapon natin
plastik man iyon o papel man din
ay sa maayos natin dadalhin

Reduce, Reuse, Recycle ang tatak
paalala itong munti't payak
na dapat namang maging palasak
nang basura'y di magtambak-tambak

salamat at may abisong ganyan
na talagang pangkapaligiran
na sana'y sundin ng mamamayan
para rin sa ating kabutihan

- gregoriovbituinjr.
11.03.2024

18,756 ang inabusong bata noong 2023

18,756 ANG INABUSONG BATA NOONG 2023
Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa Philippine Star na may petsang Nobyembre 2, 2024, may dalawang sulatin hinggil sa karapatan ng mga bata. Ang una, na nasa pahina 4, ay pinamagatang "18,756 children's rights violations recorded in 2023" at ang Editoryal na nasa pahina 8 ay may pamagat namang "Protecting Children".

Narito ang apat na unang talata ng balita, na malaya nating isinalin sa wikang Filipino:

"Over 18,000 reports of child violations have been documented in the country for 2023, a majority of which were cases of rape and acts of lasciviousness, the Council for the Welfare of Children (CWC) said yesterday.

Based on the records of the Philippine National Police-Women and Children Protection Center, a total of 18,756 reports of child violation were logged for the year 2023. Of this number, 17,304 were “rape and acts of lasciviousness.”

“Since 2016, these are the top violations committed against children,” CWC executive director Angelo Tapales said.

According to him, this month’s 32nd celebration of the National Children’s Month (NCM) is focused on advocating an end to all forms of violence against children."

(Mahigit 18,000 ulat ng mga paglabag sa bata ang naidokumento sa bansa nitong 2023, karamihan dito'y pawang kaso ng panggagahasa at gawaing mahahalay, ayon sa Council for the Welfare of Children (CWC) kahapon.

Batay sa talaan ng Philippine National Police-Women and Children Protection Center, nakapagtala ng kabuuang 18,756 na ulat ng paglabag sa karapatan ng bata sa taong 2023. Sa bilang na ito, 17,304 ang “panggagahasa at gawaing mahahalay.”

"Mula 2016, ito ang mga nangungunang paglabag na ginawa laban sa mga bata," sabi ni CWC executive director Angelo Tapales.

Ayon sa kanya, ang ika-32 na selebrasyon ng National Children’s Month (NCM) ngayong buwan ay nakatuon sa pagsusulong ng pagwawakas sa lahat ng uri ng karahasan laban sa mga bata.)

Basahin naman natin ang unang apat na talata sa Editoryal, na malaya rin nating isinalin sa wikang Filipino.

"Aside from being the month for remembering the dead, November is also marked as National Children’s Month. Sadly, the situation for millions of Filipino children is grim.

The Department of Social Welfare and Development reported that at least 18,756 cases of child rights violations, many involving physical and sexual violence, were recorded nationwide in 2023. These were only the cases that were reported. Child welfare advocates say that many cases of domestic violence and sexual exploitation of children go unreported because the perpetrators are the victims’ parents or guardians themselves.

A 2020 study conducted by the United Nations Children’s Fund reported that the Philippines “has emerged as the center of child sex abuse materials production in the world, with 80 percent of Filipino children vulnerable to online sexual abuse, some facilitated even by their own parents.” Child welfare advocates say the COVID lockdowns worsened the problem, with children confined at home with their abusers.

The victims are typically too young to resist or understand that they are being abused. Among children who are old enough to understand, there are also those who genuinely believe they are helping their families survive, even if their parents are the ones subjecting the children to online sexual abuse and exploitation."

(Bukod sa buwan ng paggunita sa mga namatay, tinukoy din ang ang Nobyembre bilang National Children’s Month o Pambansang Buwan ng mga Bata. Nakalulungkot, mapanglaw ang kalagayan ng milyun-milyong batang Pilipino.

Iniulat ng Department of Social Welfare and Development na hindi bababa sa 18,756 ang kaso ng paglabag sa karapatan ng mga bata, na karamihan ay may kinalaman sa pisikal at sekswal na karahasan, ang naitala sa buong bansa noong 2023. Ito lang yaong kasong naiulat. Sinasabi ng mga tagapagtaguyod ng kapakanan ng bata na maraming kaso ng karahasan sa tahanan at sekswal na pagsasamantala sa mga bata ang hindi naiuulat dahil ang mga may sala mismo'y mga magulang o nag-aalaga mismo sa mga biktima.

Sa isang pag-aaral noong 2020 na isinagawa ng United Nations Children's Fund, naiulat na ang Pilipinas ay “lumitaw bilang sentro ng produksyon ng mga materyal ng sekswal na pang-aabuso sa mga bata sa mundo, kung saan 80 porsiyento ng mga batang Pilipino ang bulnerable sa onlayn na pang-aabusong sekswal, ang ilan ay ginawa mismo ng kanilang sariling magulang.” Sinabi ng mga child welfare advocate na pinalala ng COVID lockdown ang problema, kasama ang mga bata na nakakulong sa bahay kasama ang mga nang-aabuso sa kanila.

Kadalasang napakabata pa ng mga biktima upang labanan o maunawaan nilang sila'y inaabuso. Sa mga batang nasa hustong gulang na upang makaunawa, mayroon ding mga tunay na naniniwalang tinutulungan nilang mabuhay  ang kanilang pamilya, kahit na ginagamit ng kanilang mga magulang ang mga bata sa onlayn na sekswal na pang-aabuso at pagsasamantala.)

Nakababahala ang dalawang akdang itong lumabas sa Philippine Star, na sana'y matugunan ng mga kinauukulan, at maging ng mga mamamayan. Paano nga ba mababawasan ang ganyang pagsasamantala sa mga bata? Paano maiiwasang mismong mga magulang pa o mga nag-aalaga pa sa mga bata ang magsamantala sa kanila?

Mayroon tayong pandaigdigang kasunduan upang maprotektahan ang mga bata, tulad ng Convention on the Rights of the Child. Nakalagay nga sa isang talata sa Preambulo nito:

Isinasaisip na, gaya ng ipinahiwatig sa Deklarasyon ng mga Karapatan ng Bata, "ang bata, dahil sa kanyang pisikal at mental na kawalan ng gulang, ay nangangailangan ng mga espesyal na pananggalang at pangangalaga, kabilang ang naaangkop na legal na proteksyon, bago at pagkatapos ng kapanganakan",

Isinasaisip na, tulad ng ipinahiwatig sa Deklarasyon ng mga Karapatan ng Bata, "ang bata, dahil sa kanyang pisikal at mental na imatyuridad, ay nangangailangan ng mga espesyal na pananggalang at pangangalaga, kabilang ang naaangkop na legal na proteksyon, bago at pagkatapos ng kapanganakan",

Naiisip kong buong isalin sa wikang Filipino, kung sakaling wala pa, ang Convention on the Rights of the Child sa wikang Filipino, sa wikang madaling maunawa ng masa, ng mga guro at mga magulang, bilang munti kong ambag upang mabawasan o matigil na ang pang-aabuso sa mga bata. Sa ngayon, ang aking pananaw sa mga nabasa kong ulat at editoryal ay idinaan ko sa tula.

WAKASAN ANG PANG-AABUSO SA MGA BATA

ulat na'y higit labingwalong libong bata
ang inabuso noong nakaraang taon
ulat itong tunay na nakababahala
na dapat talagang pagtuunan ng nasyon

National Children's Month ang buwan ng Nobyembre
kaya nasabing isyu'y napag-uusapan
kinauukulan ba'y anong masasabi
upang gawang pang-aabuso'y mabawasan

kahit man lang sa tula'y aking maihatid
ang pag-aalala sa ganyang mga kaso
kahit man sa pagtula'y aking mapabatid
na mga bata'y di dapat inaabuso

naiisip kong maging ganap na tungkulin
bilang aktibista't makata'y maging misyon
Convention on the Rights of the Child ay isalin
sa wikang Filipino, ito'y nilalayon

malathala bilang pamplet o isaaklat
at maipamahagi sa maraming tao
nawa, masang Pilipino ito'y mabuklat
upang mapakilos sila hinggil sa isyu

11.03.2024

Sabado, Nobyembre 2, 2024

Sino si Norman Bethune?

SINO SI NORMAN BETHUNE?
Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kasintunog ng apelyido kong Bituin ang Bethune (na binibigkas umano na silent e, tulad ng Betun). Nabasa ko noon ang buhay ni Norman Bethune bilang isang doktor na mula sa Canada.

Nabanggit ang kanyang pangalan sa Limang Gintong Silahis o Five Golden Rays na sinulat ni Mao Zedong. Tungkol ito sa pagkilala kay Bethune nang mamatay siya, at binigyan ng luksang parangal.

Isang doktor ng rebolusyong Tsino si Norman Bethune. 

Tulad ng doktor na si Che Guevara, na isinalin ko ang kanyang akdang Rebolusyonaryong Medisina, pumasok sa utak ko si Norman Bethune. Nagsaliksik pa ako hinggil sa kanya, lalo na't naglingkod siya sa Partido Komunista ng Tsina bilang siruhano o surgeon.

Dalawang doktor na naglingkod sa masa, na muling binabalikan ko ngayon, dahil na rin sa pagkakaratay ni misis sa ospital. Habang ako naman ay isang aktibistang nagrerebolusyon kasama ng uring manggagawa. Dalawa silang inspirasyon hinggil sa isyung pangkalusugan bagamat ako'y di naman magdodoktor.

Isinalin ko naman sa wikang Filipino ang Rebolusyonaryong Medisina ni Che Guevara, na isinama ko sa isang aklat ng mga salin ng mga akda ni Che.

Tutukan muna natin si Norman Bethune. At sa mga susunod na susulating artikulo na si Che Guevara.

Ayon sa pananaliksik, si Norman Bethune ay isang Canadian thoracic surgeon, na isa sa mga maagang tagapagtaguyod ng sosyalisadong medisina, at naging kasapi ng Communist Party of Canada. Unang nakilala si Bethune sa internasyonal sa kanyang serbisyo bilang frontline trauma surgeon na sumusuporta sa gobyernong Republikano noong Digmaang Sibil sa Espanya, at kalaunan ay sumuporta sa Hukbo ng Ikawalong Ruta ng Partido Komunista ng Tsina (CCP) noong Ikalawang Digmaang Sino-Hapones. Tumulong si Bethune sa pagdadala ng makabagong gamot sa kanayunan ng Tsina, na ginagamot ang mga may sakit na taganayon at mga sugatang sundalo.

Si Bethune ang nanguna sa pagbuo ng isang mobile blood-transfusion service sa mga frontline operation sa Digmaang Sibil sa Esoanya. Nang maglaon, namatay siya sa pagkalason sa dugo matapos aksidenteng maputol ang kanyang daliri habang inooperahan ang mga sugatang sundalong Tsino.

Kinikilala ang kanyang mga kontribusyong pang-agham noong panahong iyon, at nakakuha ng pansin sa buong mundo. Bilang isang aktibista, pinamunuan niya ang isang krusada upang repormahin ang sistema ng pangangalagang pangkalusugan sa Canada, na humihiling ng libreng pangangalagang pangkalusugan para sa lahat. Ang kanyang namumukod-tanging trabaho sa Digmaang Sibil sa Espanya, kung saan inorganisa niya ang kauna-unahang mobile blood transfusion unit, at sa panahon ng digmaang Sino-Hapones, kung saan lubos siyang nakatuon sa kapakanan ng mga sundalo't populasyong sibilyan, ay pagkilos laban sa Pasismo, at sigasig para sa layuning Komunista.

Kinilala ni Mao Zedong ang paglilingkod ni Bethune sa CCP. Sumulat ng iang eulohiya si Mao na inialay kay Bethune noong siya ay namatay noong 1939. Mababasa ang alay na iyon sa Limang Gintong silahis na sinulat ni Mao.

Sa Canada, siya ay inaalala bilang social activist na nakatuon sa kapakanan ng mahihirap at sa reporma ng sistema ng pangangalagang pangkalusugan. Sa People’s Republic of China, iniidolo siya at nananatiling nag-iisang banyagang naging pambansang bayani.

Sinubukan kong isalin sa wikang Filipino ang unang talata ng eulohiya ni Mao Zedong kay Norman Bethune noong 1939:

Sa Alaala ni Norman Bethune
Disyembre 21, 1939

Si Kasamang Norman Bethune, isang miyembro ng Partido Komunista ng Canada, ay humigit-kumulang limampu, nang ipadala siya ng Partido Komunista ng Canada at Estados Unidos sa Tsina; ginawa niyang magaan ang paglalakbay ng libu-libong milya upang tulungan tayo sa ating Digmaan ng Paglaban sa Japan. Dumating siya sa Yenan noong tagsibol ng nakaraang taon, kumilos sa Kabundukan ng Wutai at sa ating matinding kalungkutan, namatay siyang martir habang naririto. Anong klaseng diwa itong ginawa ng isang dayuhan nang walang pag-iimbot na tanggapin ang layunin ng mga Tsino sa pagpapalaya ng kanyang sarili? Ito ang diwa ng internasyunalismo, ang diwa ng komunismo, na dapat matutunan ng bawat Komunistang Tsino. Itinuro ng Leninismo na magtatagumpay lamang ang rebolusyonaryong Tsino kung susuportahan ng proletaryado ng mga kapitalistang bansa ang pakikibaka para sa pagpapalaya ng kolonyal at malakolonyal na mamamayan at kung ang proletaryado ng mga kolonya at malakolonya ay sumusuporta sa proletaryado ng mga kapitalistang bansa. Isinabuhay ni kasamang Bethune ang linyang Leninistang ito. Tayong mga Komunistang Tsino ay dapat ding sumunod sa linyang ito sa ating praktika. Dapat tayong makiisa sa proletaryado ng lahat ng kapitalistang bansa — Japan, Britanya, Estados Unidos, Alemanya, Italya at lahat ng iba pang kapitalistang bansa — bago posibleng ibagsak ang imperyalismo, palayain ang ating bansa at mamamayan at palayain ang iba mga bansa at mga tao sa mundo. Ito ang ating internasyonalismo, ang internasyunalismo kung saan tinututulan natin ang makitid na nasyonalismo at makitid na patriotismo.

May tatlong talata pa ang nasabing eulohiya, subalit basahin n'yo na lang ang Five Golden Rays ni Mao.

PAGPUPUGAY KAY NORMAN BETHUNE

halos katunog ng Greg Bituin ang Norman Bethune
marahil dahil pareho kami ng nilalayon
upang mapalaya ang mamamayan ng daigdig
sa kabulukan ng sistemang dapat na malupig

nagunita siya dahil ako'y nasa ospital
nang maoperahan si misis at dito'y nagtagal
inspirasyon sa tulad ko ang naging kanyang buhay
isang doktor siyang sa masa'y tumulong na tunay

pagyakap niya sa misyon ay tinutularan ko
maging masigasig sa laban ng uring obrero
maging mapagsikhay upang paglingkuran ang masa
maging tapat sa pagkilos at sa pakikibaka

panawagan noon ni Bethune: libreng kalusugan
para sa lahat! na halimbawang dapat tularan
lalo't abot milyong piso ang babayaran namin
nakabibigla't di mo alam kung saan kukunin

O, Norman Bethune, taas-kamaong pasasalamat
ang ginawa mo't halimbawa'y nakapagmumulat
nawa'y marami pang Norman Bethune sa mga doktor
at sa rebolusyonaryong medisina'y promotor

11.02.2024

* litrato mula sa google

* Pinaghalawan ng mga datos:
The medical life of Henry Norman Bethune, na nakatala sa National Library Medicine na nasa kawing na https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4676399/ 

Undas

UNDAS

inaalala ang mga patay 
mga nawalang mahal sa buhay
lalo na ang butihin kong tatay
na ngayong taon nawalang tunay

pagpanaw nila'y ginugunita
nadarama ang pangungulila
ipinagtitirik ng kandila
sa sementeryo't sa bahay pa nga

Itay, magkakasama na kayo
nina Tatang, Lola, Tiya, Tiyo
ngayong Undas po'y buong respeto
nasa puso't diwa namin kayo

sa inyo'y panalangin ang alay
ng inyong mga mahal sa buhay
na patuloy pa ring nagsisikhay
nang kamtin ang pangarap na tunay

- gregoriovbituinjr.
11.02.2024

Biyernes, Nobyembre 1, 2024

Pambayad ko'y tula

PAMBAYAD KO'Y TULA
Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nang ilunsad ang The Great Lean Run noong 2016, sabi ko sa mga organizer, wala akong pambayad kundi sampung tula. Dahil doon, pinayagan nila akong makasali at makatakbo sa The Great Lean Run. Matapos ang isang taon, sa nasabing aktibidad noong 2017, nailathala ko na ang mga iyon bilang munting aklat na naglalaman ng mga tula kay Lean. Natupad ko ang pangako kong sampung tula, ngunit dinagdagan ko kaya labinlimang tula iyon pati na mga isinalin kong akda ang naroroon.

Sa gipit naming kalagayan ngayon, anong magagawa ng tula, gayong batid kong walang pera sa tula. Nakaratay si misis sa ospital, dahil sa operasyon, may ilang mga kaibigan at kasamang tunay na nagmalasakit at nagbigay ng tulong. Alam nilang pultaym akong kumikilos habang social worker naman si misis na hina-handle ay OSAEC (online sexual abuse and exploitation of children). Bagamat secgen ako ng dalawang organisasyon, XDI (Ex-Political Detainees Initiative) since July 2017, at KPML (Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod) since Sept 2018 ay wala naman akong sinasahod doon. Sa KPML, minsan meron, pero maliit lang, sanlibong piso, subalit madalas wala. Si misis ang may regular na sahod.

Bagamat noon pa'y batid kong walang pera sa tula, maliban kung ang aklat mo ng tula ay maibenta, naiisip kong tulad sa The Great Lean Run, patuloy akong kumatha ng tula, iba't ibang isyu, samutsaring paksa. Subalit tula ba'y maipambabayad ko tulad ng sa librong Lean? 

May mga nagbigay ng tulong sa panahong ito ng kagipitan, nais kong igawa rin sila, di lang isa o sampung tula kundi ang mga isyu't kampanya nila'y ilarawan ko sa tula. At marahil ay bigkasin ko sa pagtitipon tulad ng anibersaryo at rali.

Subalit uso pa ba at pinakikinggan ang pagbigkas ng tula ngayon? Open mike. Spoken word. Rap. FlipTop. Balagtasan.

Gayunman, ang pagtula ang isa sa lagi kong ginagawa. Kumbaga, ito ang bisyo ko, at hindi alak at yosi. Sa katunayan, santula-sang-araw ang puntirya ko. Sana'y matutukan ko pa ang pagsasaaklat ng aking mga katha.

Oktubre 23 naadmit si misis sa ospital. Mula Oktubre 1 hanggang 22 ay nagsasalin ako ng mga tulang sinulat ng mga makatang Palestino. Natigil iyon mula Oktubre 23. Isinasalin ko mula sa Ingles ang mga tula sa Arabik na isinalin sa Ingles, at balak ko iyong ilunsad na aklat para sa Nobyembre 29, International Day of Solidarity with the Palestinian People.

Pangarap ko ring maging nobelista, tulad ni JK Rowling ng Harry Potter, o ni J.R.R. Tolkien ng Lord of the Ring. At sinimulan ko iyon sa pagkatha ng maiikling kwento, na nalalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod o KPML. Maikling kwento muna bago magnobela. Baka doon ang bukas ko bilang manunulat. At baka pag sumikat ang aking nobela ay magkapera. Pangarap na sana'y aking matupad.

Iniisip ko na ring ituloy ang naunsyaming paggigitara upang awitin ang ilan sa nagawa kong tula. Nagbabakasakali. Baka matularan ang ilang katutubong mang-aawit. Hindi pa naman huli ang lahat.

Ayoko sanang magkautang. Ayokong matulad sa mag-asawang nagkautang ng malaki sa kwentong "The Necklace" ng kwentistang Pranses na si Guy de Maupassant, na sampung taon ang binuno upang bayaran ang mamahaling alahas na kanilang hiniram sa mayamang kaibigan, subalit nawala ito. Kaya upang mabayaran iyon ay nagsikap magtrabaho ang mag-asawa ng sampung taon na ang isipan ay nakatutok lang upang mabayaran o kaya'y mapalitan ang nawalang alahas ng kanilang kaibigan. Subalit sa huli ay inamin ng mayamang babae, na nagulat sa ipinagbago ng anyo ng nanghiram na kumare, na hindi totoong mamahalin ang alahas kundi puwet ng baso.

Subalit tiyak may utang na kami sa ospital, malaki. Dahil sa operasyon pa lang o surgery, umabot na iyon ng halos kalahating milyong piso at ang gamot ay mahigit dalawang daang libong piso, di pa kasama roon ang bayad sa mga doktor. Umabot na sa isang milyong piso ang gamutan. Subalit dapat kong gawan ng paraan.

Gawan ng paraan ng isang pultaym na tibak na hindi naman kumikita sa kanyang pagkilos.

Tula ang kaya kong ibayad, bagamat batid kong walang pera sa tula. Natatawa ka na ba sa tulad kong tibak at makata? Nakakatawa, di ba?

Subalit sarili ko ba'y maaaring kolateral upang mabayaran ang ospital? Gayong sino ako?  Hindi sikat, kundi pultaym na maglulupa. Walang sahod subalit masipag sa pagkilos.

Ito ako. Makata. Manunulat. Aktibistang Spartan. Pultaym. Tagagawa ng pahayagang Taliba ng Maralita dalawang isyu bawat buwan. Mga gawaing walang sahod, na niyakap bilang pamumuhay habang tinataguyod ang karapatang pantao, hustisyang panlipunan, at pagkakapantay.

Kaya naisip kong mag-alay ng tula para sa lahat ng mga tumulong sa aming pamilya sa panahong ito ng kagipitan.

ALAY KO'Y TULA

salamat sa lahat ng tumulong
nang maospital ang aking misis
malayo man ang tingin ko ngayon
ay kailangang magtiis-tiis

bagamat ako'y tibak na pultaym
paraan ay ginagawang lubos
sana'y umayos ang pakiramdam
ni misis at siya'y makaraos

pasasalamat ko'y taospuso 
at bumubukal sa puso'y wagas
na sana si misis ay mahango
mula sa sakit niya't maligtas

ngayon salapi'y hinahagilap
upang ospital ay mabayaran
salamat sa lahat ng paglingap
sa asawa kong may karamdaman

11.01.2024

Huwebes, Oktubre 31, 2024

Kapitkamay

KAPITKAMAY

kapitkamay tayo, aking mahal
narito man tayo sa ospital
kapitkamay tayo, aking mahal
sana dito'y hindi na magtagal

makakaraos din tayo, sinta
walang iwanan at magkasama
huwag kang mawalan ng pag-asa
alam kong gagaling, gagaling ka

magpatuloy tayong kapitkamay
bagamat ikaw pa'y nakaratay
may solusyon din ang bawat bagay
at may mga kaibigang tunay

huwag mo akong alalahanin
anumang kaya'y aking gagawin
madaling araw ako na'y gising
upang paghandaan ang gagawin

- gregoriovbituinjr.
10.31.2024

Nilay sa madaling araw

NILAY SA MADALING ARAW

kalahating milyon ang surgery 
abot na ng isang milyon kami
di pa kasama yaong sa doktor
wala pang operasyon sa bukol

pultaym tulad ko'y saan kukuha
ng pambayad sa bill? ay, problema
ang ipon ko'y walang samporsyento
ng hospital bill na nakuha ko

problemang ito'y nakakaiyak
pagkat lansangan ay sobrang lubak
talagang sa luha nangingilid
lalo't naritong tigang ang bukid

di ko masabing pera lang iyan
kung said ang balong makukunan
may paraan pa sanang magawa
habang loob ay inihahanda

singkwenta mil pa lang ang nabayad 
subalit ngayon ay nilalakad
ang mga nakuhang dokumento
upang madala sa PCSO

ang bawat problema'y may solusyon
subalit kailangan na iyon
at kung may mahihiramang pilit
salamat, iyon na'y ihihirit

- gregoriovbituinjr.
10.31.2024

Martes, Oktubre 29, 2024

Paglalaba sa ospital

PAGLALABA SA OSPITAL

pampitong araw na namin ngayon
sa ospital sa silid na iyon
kaya naglaba kaninang hapon
ng mga baro, brief at pantalon

natapos ang operasyon niya
sa lapot ng dugo sa bituka
na dapat palabnawin talaga
upang daanan ay makahinga

susunod pa'y pangalwang pagtistis
sa mayoma niyang tinitiis
dahil doon, ako'y napatangis
pagtibok ng puso ko'y kaybilis

matapos labhan ay sinampay ko
inihanger sa loob ng banyo
upang matuyo ang mga ito
at nang may masuot pa rin dito

- gregoriovbituinjr.
10.29.2024

Misis - Ginang

MISIS - GINANG

dalawang krosword, iisang petsa
sa dalawang dyaryong magkaiba
Una Pababa doon sa una
at Una Pahalang sa isa pa

dalawang krosword, iisang tanong
na kayang sagutin ng marunong
tanong ay Misis, ano ang tugon
anim na titik at GINANG iyon

dalawang dyaryo kong sinagutan
nang si misis ay binabantayan
habang kami'y nasa pagamutan
matapos niyang maoperahan

krosword ay nasagutang malinis
habang nagpapagaling si misis
pagkat siya roon ay tinistis
sa sakit na kaytagal tiniis

- gregoriovbituinjr.
10.29.2024

* krosword na may petsang Oktubre 29, 2024 mula sa pahayagang Abante Tonite, p.7, at pahayagang Bulgar, p.13

Lunes, Oktubre 28, 2024

Sinta

SINTA

bagamat nasa ospital kita
alay ko ang buo kong suporta
upang gumaling ka, aking sinta
bagamat walang sapat na pera

panahon itong walang iwanan
tayo'y sabay na magtutulungan
nang makaraos sa pagamutan
at nang gumaling ka nang tuluyan

maraming turok pa't mga testing
sina Doc na sa iyo'y gagawin
aking sinta, ikaw na'y humimbing
habang ako'y kayraming gagawin

pambayad pa'y hahagilapin ko
pupuntahan din ang P.C.S.O.
o marahil mga pulitiko
nang gumaan ang gugulin dito

iidlip akong madaling araw
datapwat tutulog nang mababaw
sana'y may pambayad na lumitaw
gagawang paraan buong araw

- gregoriovbituinjr.
10.28.2024

* larawan mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 27, 2024, p.9

Work from ho(spital)

WORK FROM HO(spital)

imbes na work from home / ang lingkod ng masa
ay work from hospital / ang makatang aba
balita sa dyaryo'y / laging binabasa
paksa'y inaalam, / isyu ba'y ano na?

na bagamat puyat / sa tulog ay kulang
ay pilit susulat / ng paksang anuman
sa mga nakita / sa kapaligiran
sa mga naisip / kani-kanina lang

nagpaplano pa ring / isyu'y maihanda
para sa Taliba, / dyaryong maralita
nagbabalangkas na / upang di mawala
ang isyu't nangyaring / dapat mabalita

bantay sa ospital / sa sakit sakbibi
ang misis na doon / ay kanyang katabi
tuloy ang pagtula't / pagdidili-dili
susulat sa araw, / kakatha sa gabi

- gregoriovbituinjr.
10.28.2024

Linggo, Oktubre 27, 2024

Nasa bubong pa ang mga binagyo

NASA BUBONG PA ANG MGA BINAGYO

ang mga binagyo'y walang makain at mainom
mga nasalanta hanggang ngayon ay nasa bubong
sa panayam sa isang taga-San Roque, Poblacion
mga residente'y wala pang natanggap na tulong

anang ulat, abot-leeg pa umano ang baha
sa maraming barangay na dinaanan ng sigwa
kaya ang nasabing lugar ay hindi pa masadya
danas nila'y gutom, uhaw, sakit, balisa, luha

halina't basahin at dinggin ang ulat na ito
at sa abot ng kaya'y tulungan ang mga tao
isang pangyayaring walang sinuman ang may gusto
isang kaganapang dapat magtulong-tulong tayo

walumpu't isa umano ang namatay kay 'Kristine'
maraming sugatan, mga nawawala'y hanapin
mga nakaligtas ay gutom at walang makain
tayo'y magkapitbisig at sila'y tulungan natin

- gregoriovbituinjr.
10.27.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 27, 2024, pahina 2

Ang makata

ANG MAKATA

ako'y isang makata
para sa maralita
at uring manggagawa
na isa kong adhika

patuloy ang pagtula
dumaan man ang sigwa
ako'y laging tutula
di man laging tulala

maraming pinapaksa
tulad ng bagyo't baha
ang nasalantang madla't
natabunan ng lupa

inaalay ko'y tula
na madalas na paksa
ay manggagawa't dukha
kababaihan, bata

katarungan, paglaya
sa bagyo'y paghahanda
ang nagbabantang digma
sa ilang mga bansa

tungkulin ng makata
ang hustisya'y itula
ang burgesya'y matudla
at mais ay ilaga

- gregoriovbituinjr.
10.27.2024

* litrato mula sa app game na CrossWord

Sabado, Oktubre 26, 2024

Nabaon sa lupa ang isang nayon sa Batangas

NABAON SA LUPA ANG ISANG NAYON SA BATANGAS

anong tindi ng ulat sa Philippine Star
"Landslide buries village in Batangas: 14 dead"
lumubog na ang isang nayon sa Talisay,
Batangas, labing-apat katao'y namatay

sa Purok B ng Barangay Sampaloc dito
nang manalasa si Kristine, kaytinding bagyo
ang mga nakaligtas ay tulungan natin
sa munti mang paraan, tubig at pagkain

may nawawala pa raw na anim katao
kasama ang isang babae't anak nito
ang marahil ay natabunan din ng lupa
pag nahanap, labing-anim na ang nawala

sa bayan ng Laurel, may walong patay naman
natamaan din ang Lemery't Calatagan
na pagitan nito'y ang bayan ng Balayan
naroon ang aking ina't kamag-anakan

nawa'y mabatid ang nangyayari sa klima
o climate change, na panahong paiba-iba
tulungan din natin ang mga nasalanta
ating ibigay ang kailangang suporta

- gregoriovbituinjr.
10.26.2024

* ulat mula sa pahayagang Philippine Star, Oktubre 26, 2024, pahina 1 at 3

Biyernes, Oktubre 25, 2024

You must...

YOU MUST...

buti't may libreng Philippine Star
habang nagbabantay sa ospital
mayroon doong palaisipan
hanggang nasagutan ang crytogram

agad kong nahulaan ang "You Must"
dahil sa given na M, A, at I
at nasagutan agad ang "it is" 
kaya lahat nasagutang tunay

nabuo rin yaong pangungusap
na pananalita ni Rosa Parks
bayaning Itim sa Amerika
at naging inspirasyon ng masa

ani Rosa Parks: "You must never be
fearful about what you are doing when
it is right!" makabuluhang sabi
nang kapwa Itim ay palayain

pananalita't palaisipan
dalawa kong tungkulin sa bayan
at bilang makata ng silangan
tungong pagbabago ng lipunan

- gregoriovbituinjr.
10.25.2024

AI chatbox, dahilan ng suicide? (Pangsiyam sa balitang nagpatiwakal)

AI CHATBOX, DAHILAN NG SUICICE?
(PANGSIYAM SA BALITANG NAGPATIWAKAL)
Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikasiyam na balitang nabasa ko hinggil sa pagpapatiwakal mula Setyembre 20 hanggang ngayong Oktubre 25, 2024. Bagamat sinasabi sa isang balita sa Inquirer na ang pagpapatiwakal ng isang 14-1nyos na kabataan ay naganap noon pang Pebrero. Subalit kakaiba ito. 

Isang robot ang nambuyo sa isang batang 14-anyos upang magpakamatay ang bata. Ayaw nang mabuhay ang bata sa tunay na mundo.

Kaya isinakdal ng nanay ng nagpatiwakal na bata ang AI chatbox company dahil ito ang dahilan ng pagpapakamatay ng bata. Ang pamagat nga ng balita ay "Mother sues AI chatbot company over son's suicide", Inquirer, Octunre 25, 2024, pahina B6.

Narito ang isang talata subalit mahabang balita:

A Florida mother has sued artificial intelligence chatbot startup Character.AI accusing it of causing her 14-year-old son's suicide in February, saying he became addicted to the company's service and deeply attached to a chatbot it created. In a lawsuit filed Tuesday in Orlando, Florida federal court, Megan Garcia said Character.AI targeted her son, Sewell Setzer, with "anthropomorphic, hypersexualized, and frighteningly realistic experiences". She said the company programmed its chatbot to "misrepresent itself as a real person, a licensed psychotherapist, and an adult lover, ultimately resulting in Sewell's desire to no longer live outside" of the world created by the service. The lawsuit also said he expressed thoughts of suicide to the chatbot, which the chatbot repeatedly brought up again. "We are heartbroken by the tragic loss of one of our users and want to express our deepest condolences to the family," Character.AI said in a statement. It said it had introduced new safety features including pop-ups directing users to the National Suicide Prevention Lifeline if they express thoughts of self-harm, and would make changes to "reduce the likelihood of encountering sensitive or suggestive content" for users under 18. - REUTERS.

Ito naman ang malayang salin sa Filipino ng nasabing balita upang mas magagap ng ating mga kababayan ang ulat:

Idinemanda ng isang nanay sa Florida ang artificial intelligence chatbot startup na Character.AI na inaakusahan itong naging sanhi ng pagpapakamatay ng kanyang 14 na taong gulang na anak noong Pebrero, na nagsasabing naging gumon ang anak sa serbisyo ng kumpanya at malalim na inugnay ng anak ang sarili nito sa isang chatbot na nilikha ng nasabing kumpanya. Sa isang kasong isinampa noong Martes (Oktubre 22) sa Orlando, Florida federal court, sinabi ni Megan Garcia na pinuntirya ng Character.AI ang kanyang anak, si Sewell Setzer, ng "anthropomorphic, hypersexualized, at nakakatakot na makatotohanang mga karanasan". Sinabi niyang pinrograma ng kumpanya ang chatbot nito upang "mHindi tunay na katawanin ang sarili bilang isang tunay na tao, isang lisensyadong psychotherapist, at isang adultong mangingibig, na sa huli'y nagbunga upang hindi na naisin ni Sewell na mabuhay sa labas (o sa  totoong mundo)" kundi sa mundong nilikha ng nasabing kumpanya. Sinabi rin sa pagsasakdal na ipinahayag ng bata ang saloobing magpakamatay sa chatbot, na inuulit-ulit muli ng chatbot. "Nalulungkot kami sa trahedyang pagkawala ng isa sa aming gumagamit at nais naming ipahayag ang aming pinakamalalim na pakikiramay sa pamilya," sabi ni Character.AI sa isang pahayag. Sinabi nitong nag-introdyus ito ng bagong feature na pangkaligtasan kabilang ang mga pop-up na nagdidirekta sa mga gumagamit sa National Suicide Prevention Lifeline kung nagpapahayag sila ng mga saloobing saktan ang sarili, at gagawa sila ng mga pagbabago upang "bawasan ang posibilidad na makatagpo ng sensitibo o nagpapahiwatig na nilalaman" para sa mga gumagamit na wala pang 18 taong gulang. - REUTERS.

PAGNINILAY

Bakit nangyayari ang gayong pagpapatiwakal? Naiibang kasong ayaw nang mabuhay sa tunay na daigdig? Ang nanay ba niya, o pamilya ng bata'y hindi siya mahal? Kaya ibang daigdig ang kinawilihan?

Naiibang kaso, kaya isa rin ito sa dapat pagtuunan ng pansin kung paano maiiwasan ang pagpapakamatay.

Sa talaan sa loob ng 36 na araw ay ikasiyam ito sa aking nabasa hinggil sa mga nagpatiwakal. Tingnan natin ang ibang ulat:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024
(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024
(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024
(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024
(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024
(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024
(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024
(8) PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 24, 2024, p.2
at (9) Mother sues AI chatbox company over son's suicide, mula sa Inquirer, Oktubre 25, 2024, sa pamamagitan ng ulat ng Reuters

Isa itong kakaibang kaso, kaya dapat aralin din ng mga kinauukulan ang ganito upang hindi na ito maulit. Bagamat nangyari iyon sa Florida sa Amerika, hindi mapapasubaliang maaaring mangyari ito sa ating bansa. Bagamat mayroon na tayong Mental Health Law o Republic Act 11036, at may nakasalang ding panukalang batas na Youth Suicide Prevention Act o Senate Bill No. 1669, ay maidagdag ang pagtugon hinggil sa nasabing kaso ng batang nagpakamatay dulot ng AI.

NAGPAKAMATAY DULOT NG AI.CHATBOX

ang AI.Chatbox ba ang nambuyong magpatiwakal
sa isang labing-apat na anyos na kabataan?
balitang pagpakamatay niya'y nakagigimbal
tila nambuyo'y robot? bakit nangyari ang ganyan?

kinasuhan na ng nanay ang nasabing kumpanya
nang magumon dito ang nagpakamatay na bata
AI, bata'y inuto? sige, magpakamatay ka!
nangyari ang di inaasahan, siya'y nawala

sa AI chatbox nga'y nagumon na ang batang ito
nawiling mabuhay sa loob ng Character.AI
ayaw nang mabuhay ng bata sa totoong mundo
nabuyo (?) ng AI kaya bata'y nagpakamatay

kaybata pa niya upang mangyari ang ganoon
anong dapat gawin upang di na maulit iyon?

10.25.2024

Huwebes, Oktubre 24, 2024

Ikawalong nagpatiwakal sa loob ng 35 araw

IKAWALONG NAGPATIWAKAL SA LOOB NG 35 ARAW
Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napakaraming paksa ang dapat itula, subalit hindi ako mapakali sa isang paksang laging lumilitaw ngayon sa balita, lalo na sa pahayagang Bulgar - ang isyu ng mga nagpakamatay.

Isa sa dapat pagtuunan ng pansin ng mga kinauukulan, o ng pamahalaan, ay ang dami ng mga nagpapatiwakal. At nasubaybayan ko sa balita ang ganito, lalo na sa pahayagang Bulgar. Mula Setyembre 20 hanggang Oktubre 24 ay walo na ang nagpakamatay. Labing-isang araw ng Setyembre, kasama sa bilang ang a-20, o 30-20+1 = 11 araw, at 24 araw ng Oktubre, 11+24=35. Halos isa tuwing apat na araw ang nagpapatiwakal.

Paano nga ba iiwasang magpasyang magpatiwakal ang isang tao? Kung siya ay biktima, siya rin ang suspek dahil siya ang nagdesisyon. Maliban kung may foul play. Tingnan natin ang talaan ng mga nagpakamatay, ayon sa ulat ng Bulgar.

Isa-isahin natin ang mga pamagat ng walong balita:
(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024
(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024
(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024
(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024
(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024
(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024
(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024
(8) PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 24, 2024, p.2

Sa ikawalong ulat, na siyang pinakahuling balita, ay ngayong Oktubre 24, 2024. Iniulat ng pahayagang Bulgar: "PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo". Ating basahin ang ulat:

PATAY na nang lumutang ang isang Person With Disability (PWD) na tumalon sa Pasig River dahil hindi na umano kinaya ang karamdaman.

Positibong kinilala ng kanyang pamangkin na si Jeffrey Reyes, 21, ang biktimang si Adrian, 49, PWD, ng Makati City.

Alas-10 ng umaga, isang concerned citizen ang nakakita sa bangkay na palutang-lutang kaya agad niyang ipinagbigay-alam sa Philippine Coast Guard (PCG) na siyang tumawag sa Manila Police District - homicide section.

Nang maiahon, nabatid na walang saplot pang-ibaba subalit nakuha sa kanyang damit pang-itaas ang isang leather wallet na naglalaman ng mga identification card at dito nakita ang pangalan ni Reyes na nakasulat sa kanyang emergency contact.

Sa impormasyong nakuha ni PMSg. Roderick Magpale, na-stroke ang biktima at patay na ang kalahating katawan nito, bukod pa sa epileptic ito.

Huling nakitang buhay ang biktima, alas-4 ng hapon at bago pumunta sa kanyang doktor para sa regular check-up ay nagpaalam kay Reyes na pupunta muna sa kanyang kaibigan pero 'di na bumalik.

Ilang beses na umanong nagtangka ang biktima na wakasan ang kanyang buhay dahil sa kalagayan.

(Ulat ni Mylene Alfonso)

ILANG PAGNINILAY

Ang ibang kaso ng pagpapakamatay na nabanggit sa itaas ay hinggil sa problema sa pamilya, subalit ang isang ito'y dahil di na nakayanan ang karamdaman, ayon sa ulat.

Pang-apat siya sa mga tumalon mula sa mataas na bahagi, tatlo ang nagbigti, at isa ang nagbaril sa ulo.

Wala pa akong nakakausap na sikolohista o psychologist kung paano ba mapipigilang magpakamatay ang isang tao. Maliban sa pagsasabatas ng Mental Health Law o Republic Act 11036, at yaong nakasalang na panukalang batas na Youth Suicide Prevention Act o Senate Bill No. 1669.

Nakababahala. Lagi akong bumibili ng pahayagang Bulgar, Abante, Pang-Masa at iba pang diyaryong tabloid, subalit sa mga balitang pagpapatiwakal ba'y anong solusyon ang ginagawa ng mga kinauukulan? Paano ito mapipigilan upang wala nang pagpapatiwakal?

Isa ba talaga itong isyung dapat pagtuunan ng pansin?

IKAWALONG NAGPATIWAKAL SA LOOB NG 35 ARAW

walong tao na ang nagpasyang tapusin na
ang sariling buhay, nakapag-aalala
anong paliwanag kung pakasusuriin
dinaramdam ay di na kaya ng damdamin

wala tayong balitang ito'y nilulutas
gayong may Mental Health Law na ganap nang batas
marahil nga'y di lang iyon nababalita
ngunit mayroon pala silang ginagawa

ngunit parang wala pag may nagpatiwakal
pangwalong gumawa'y sadyang nakagigimbal
di na napigilan ang nadaramang sakit
upang ibsan ay nagpatiwakal, ang lupit

mga sikolohista'y anong matutulong
upang magpatiwakal ay di maging tugon
sa mundo'y isang beses lang tayong mabuhay
mahalagang mapigil ang magpakamatay

10.24.2024

Miyerkules, Oktubre 23, 2024

Katas ng tibuyô

KATAS NG TIBUYÔ

nabili ko ang librong World's Greatest Speeches
mula sa baryang naipon ko sa tibuyô
magandang librong pinag-ipunan kong labis
nang mga talumpati'y mabasa kong buô

pitumpu't limang orador ang naririto
talambuhay muna, sunod ay talumpati
ng mga bantog sa kasaysayan ng mundo
bayaning itinuring ng kanilang lahi

pitumpu't limang pinuno ng bansa nila
ang nagsibigkas ng makabagbag-damdaming
mga talumpating tumatagos sa masa
hanggang bansa nila'y tuluyang palayain

nang libro'y makita, agad pinag-ipunan
at upang di maunahan sa librong nais
ay may tibuyô akong mapagkukuhanan
ng pera upang mabili yaong mabilis

salamat sa tibuyô, may perang pambili
ng gusto ko tulad ng babasahing aklat
ang pinag-ipunan sa tibuyo'y may silbi
upang umunlad pa ang isip at panulat

- gregoriovbituinjr.
10.23.2024

* tibuyô - salitang Batangas na katumbas ng Kastilang alkansya
* ang nabanggit na aklat ay nabili sa National Book Store, Ali Mall branch sa halagang P299.00

Martes, Oktubre 22, 2024

Pagninilay - salin ng tula ni Asmaa Azaizeh

PAGNINILAY
Tula ni Asmaa Azaizeh
Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha
(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Kahapon, iniabot ko lahat ng aking tula sa aking tagapaglathala.
Pakiramdam ko'y ang aking ulo ang inabot ko sa kanya 
at ang mga salitang binibigkas ko mula ngayon
ay lalabas sa bibig niya.
Napakasakit!

Hindi nagpapakita nang paisa-isa ang mga sakuna
Dumarating sila sa kawan-kawan tulad ng isang nagugutom na hayop.
Sinabi ito ng isang makata at siya'y ay namatay.
Halimbawa, kalahati ng aking pamilya ang namatay
at pagkatapos kong ipagdiwang ang dulo ng taon
namatay ang aking ama.

Simula noon ay hinayaan ko na ang aking mga tula.
Tuwing gabi naglalasing ang mga makata sa ilalim ng aking bintana
at dinidiktahan ako ng matatalinong tula.
Kinasusuklaman ko ang karunungan.
Inaanyayahan ko sila, at nilapa ko silang animo'y tupang pinataba
at nakisalo sa kanila,
subalit hindi ko pa rin maibabalik ang aking tinig.
Nasulyapan ko ito sa bintana, nakabayubay
sa ituktok ng bundok.

Ako'y naging repleksyon na lang
ng isang punong hinubaran sa isang lusak sa daan.
Ako'y huwag mong hakbangan, itago mo ako sa lilim
mula sa araw na maaaring sumikat
at msumingaw ang aking katawan.
Marahil ay sasabihin ko ang aking kapayapaan.

Sasabihin ko sa iyong ang mga sakuna'y maaapula rin
pag tinigilan mong lagyan sila ng panggatong,
datapwat hindi mo ako maririnig,
at ang bundok ay mula sa pampaningas.

- sa Dabbouria, Ibabang Galillee

10.22.2024

* Si Asmaa Azaizeh ay isang babaeng makata, lumalabas sa entablado, at mananalaysay na nakabase sa Haifa. May-akda siya ng tatlong kalipunan ng mga tula, ang Liwa, na nagwagi ng 2010 Al Qattan Foundation Debut Writer Award, As The Woman from Lod Bore Me, at Don’t Believe Me If I Talk To You of War. Si Azaizeh ang unang direktor ng Mahmoud Darwish Museum sa Ramallah simula noong 2012.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na:  
Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Nais basahing 100 aklat

NAIS BASAHING 100 AKLAT

nais ko pang basahin ang sandaang aklat 
na paborito ko bago ako mamatay
mga kwento't nobelang nakapagmumulat
mga tula, dula, pabula, talambuhay

kayrami ko nang librong pangliteratura,
pampulitika, o kaya'y pangmanggagawa,
pang-ideyolohiya dahil aktibista
at gumagawa ng diyaryong maralita

di ko pa tapos ang nasa aking aklatan
ang iba nga'y unang kabanata pa lamang
ang nababasa't di pa muling nabalikan
ngunit babasahin din kahit nasa parang

habang kumakatha, nais ko ring basahin
dula, kwento't tulang sa masa'y nanggigising
sanaysay at ideyolohiyang sulatin
upang magsikilos ang dukha't nahihimbing

- gregoriovbituinjr.
10.22.2024

Laughing emoji - natatawa o nang-aasar?

LAUGHING EMOJI - NATATAWA O NANG-AASAR?

pag nakakita ako ng laughing emoji
sa pesbuk at sa di nakakatawang entri
ang HaHa ay mapang-asar at mapanlait
minsan, laughing emoji ay nakagagalit

ang HaHa ay komento kapag natatawa
at pag seryosong isyu, di dapat matawa
bagamat meron kang sariling kuro-kuro
gamitin ang wastong emoji sa komento

may emoji sa Like, Love, Care, Wow, Angry, at Sad
ngunit komento'y dapat alam pag nilahad
di laughing emoji sa seryosong usapin
paano kung mang-asar ang iyong layunin?

ang emoji ay ilagay natin ng tama
na di maaasar ang karaniwang madla
kung entri ay comedy, Haha ang emoji
ngunit tayo'y malaya sa nais masabi

- gregoriovbituinjr.
10.22.2024

* ang litrato'y nakita lang sa isang entri sa pesbuk